Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi boshlang‘ICh professional ta’limning

Noverbal kommunika siya vositalari	Takesika.Kinesika.Ekstralingivistika.Proksemika tushunchalarini , Imo-ishoralarga nima kirishini , Tana xarakatlari nimani anglatishini tog‘risida ma’lumot beradi., Psixologlarning ta’kidlashicha, 60% dan 80% gacha bo‘lgan ma’lumotni inson noverbal (so‘zlashishga oid bo‘lmagan) muloqot vositalari orqali oladi. Noverbal muloqotning quyidagi turlari:1.Kinesika – insonning tashqi tomoni ko‘rinishlarini o‘rganadi: mimika (yuz muskullarining harakatlari), pantomimika (tana harakatlari – gavdani tutish, qadam tashlash, gavdaning turishi), jestlar va		N
					2

		nigoh tashlash.2.Ekstralingvistika so‘zlashish paytidagi tanaffuslarni, yo‘talish, yig‘lash, kulish, paralingvistika esa – ovoz, tembr, ritm, ohanglarni o‘rganadi.3.Takesika muloqot paytidagi teginishlarni o‘rganadi (qo‘l bilan so‘rashish, bo‘sa berish, teginish va xok.)4.Proksemika odamlarning muloqot paytidagi holatini o‘rganadi (suhbatdosh bilan bo‘lgan orasidagi masofa, shaxsiy egallab turgan maydon va xok.) Noverbal muloqotni to‘g‘ri tushunish uchun mutaxassislar qoidalarga rioya qilishni tavsiya qilishadi:
10	Noverbal kommunika siya vositalari. Tana harakatlar tilini bilish.	Tana xarakatlarini mazmunini Tana xarakatlari nimani anglatishini tog‘risida ma’lumot beradi.1.Tanqidiy baholashning odatdagi holati 2. Ko‘tarilgan xolatdagi qo‘l barmoqlarining chirmashtirilishi. 2.Chirmashti rilgan barmoq larning ko‘rsa tilganday ishorasi ko‘ngil qolish va salbiy munosabatlarni yashirish uchun odam xohishi. Chirmashtirilgan qo‘llarning o‘rta holati Chirmashtirilgan qo‘llarning pastki holati.3. «Siz bilan samimiy bo‘lishni xohlar edim»- 4. Zerikish 5. Qiziqayotgan va baho berayotgan odamning holati 6. Uning fikrlari salbiyligi 7. Ko‘krakda qo‘llarni chirmashtirish 8. Oyoqnii oyoqqa qo‘yish va qo‘llar bilan oyoqni ushlab olish.			A
			2
11	Elektron yozishuv etikasi	E.Mail Knigge haqida tushuntirish.Elektron xatdagi yo‘l qo;yiladigan imlo xatolarni tushuntiradi. Xissiyotni ifodalovchi belgilar va intonatsiya ma’nosini tushuntiradilar Tez va to‘g‘ri xat yo‘llash «E-Mail Knigge» (“Elektron xat yozishuvidagi qoidalar to‘g‘risida”) kitobi muallifi doktor Martina Dressel. Kim tezda javob xat yozsa, o‘sha odamning muomalasi yaxshi bo‘ladi. Agar sinchkov va to‘la javob yozishga vaqt bo‘lmasa, unda xat olinganligi va tez orada javob yo‘llanishi haqida ma’lumot yuboriladi. “elektron pochta qutisini” doimo tekshirib turish.Elektron yozishmada yo‘l qo‘yilayotgan eng achinarli xatolar.Murojaatning va xayrlashishning yo‘qligi mijozlarning jahlini chiqaradi, ishbilarmon hamkorlar va xamkasblar safini kamayib ketishi. Vaqtingizni ayamay xatingizni adresatning ismi sharifi, matnda salomlashish va xayrlashish shakllari bilan to‘ldirish, Hamma so‘zlarni birin-ketin kichik xarflar, hatolar bilan, vergul va nuqtalarsiz, yozayotgan odam xat oluvchiga o‘zining muhokama qilinayotgan narsaga qiziqmasligini ko‘rsatayotganligi.			A
			2			2
12	Telefon suhbatlarini olib borish etikasi	Telefon kommunikatsiyada markaziy vosita tushunchalarini,Telefonda so‘zlashihsda quloq solishning odobini ,Telefonda so‘zlashishda yoqimli ovozni shakillantirishni tog‘risida ma’lumot beriladi.. Telefon orqali kechayotgan suhbat chog‘ida faol ravishda quloq solish va suhbatga diqqatingizni to‘la qaratish. Telefonlashish paytida boshqa ishlar bilan			A
			2

		mashg‘ul bo‘lish shu holga olib keladi – SMS yozish yoki e-mail-xatlarini jo‘natish yoki xamkasblar bilan faol tarzda imo-ishoralar bilan gaplashish.Suhbatning so‘ngida qisqacha qilib gaplashish chog‘ida aytib o‘tilgan muhim narsalarni yana bir bor takrorlab, suhbatdan g‘oyat mamnun bo‘lganingiz . Xayrlash gach so‘ngi marotaba hamkorga ismi bilan murojaat qilib suhbatni tugatish . Telefon suhbatida hamkorning ismini kamida uch marotaba tilga olish . Telefon so‘zlashuvlarida yoqimli ovozni shakllantirish uchun maslahatlar Nutq sifati tezda yomonlashishi sababli, talaffuzni yaxshilash .So‘zlashish paytida nafas olish va nutqning tezligini o‘zgarmas holda tutish.
13	Amaliy topshiriqlar .	Telefon qo‘ng‘iroqqa javob berish qoidalarini tushunchalarini , Telefonda so‘zlashishda yoqimli ovozni shakillantirishni , So‘zlashishda voz kechadigan ifodalarni amalda qo‘llashni o‘rganadilar. 1.Qo‘ng‘iroqni qabul qiling va restoraningizda oilaviy tadbirni o‘tkazmoqchi bo‘lgan mijoz bilan telefon suhbatini o‘tkazing. 2.Qo‘ng‘iroqni qabul qiling va mehmonxonangizdagi mehmoningiz janob Shmidt bilan gaplashmoqchi bo‘lgan abonent bilan suhbat qiling. Shmidt janoblari hozirgi paytda mehmonxonadan tashqarida.Men bilmayman. - Bu siz o‘z ishingizni puxta bilmasligingiz haqida taassurot yaratadiBuni qila olmaymiz. - Keyinchalik sizga murojaat qilishmasligi mumkin va siz mijoz, hamkorlaringizni yo‘qotasiz. Siz qilishingiz kerak.- Mijoz xech nima qilishi kerak emas. Bu ifoda tushunmovchilik va konflikga olib kelishi mumkin. Yo‘q. - Gapingizni “yo‘q” so‘zidan boshlamang. Bu masala echilishini qiyinlashtiradi. Rozi bo‘lmaslik haqidagi har bir fikrni o‘ylab ko‘rib gapirish lozim.Odatda, suhbatni qo‘ng‘iroq qilgan odam tugatadi. Qo‘ng‘iroq uchun rahmat ayting, suhbatdoshingizga bo‘lajak qo‘ng‘iroqlari va shaxsiy uchrashuvlari uchun doimo tayyor ekanligingizni bildiring. Xushmuomalalik bilan xayrlashing.			A
			2
14	To‘qnashuv lar va ularni bartaraf etish yo‘llari.	To‘qnashuv tushunchasi..To‘qnashuv vazifalari shakillantirishni , tushunchalarini amalda qo‘llash, To‘qnashuni bartaraf etish yo‘llari. amalda qo‘llanilishini tushunchalari beriladi. To‘qnashuvning turli ta’riflari. To‘qnashuvni keltirib chiqaruvchi sabablar. Ob’ektiv sabablar va ularning individlar tomonidan qabul qilinishini farqlash.To‘qnashuvlar kelib chiqishining ob’ektiv sabablarini bir nechta guruhlarga turkumlashimiz mumkin: To‘qnashuvlarni boshqarish – bu to‘qnashuvni keltirib chiqargan sabablarni yo‘qotish (minimallashtirish), yoki to‘qnashuv ishtirokchilari xulqini to‘g‘rilash. To‘qnashuvlarni boshqarishda juda ko‘p usullardan foydalanishadi. Ularni bir necha guruhlar sifatida			A
			2			2

		ko‘rsatish mumkin va ularning har biri o‘z qo‘llash sohasiga ega:-shaxsga qaratilgan, ya’ni muayyan shaxsga ta’sir etuvchi usullar; -tarkibiy, ya’ni tashkiliy to‘qnashuvlarni yo‘qotish usullari;-shaxslararo usullar yoki to‘qnashuvlarda xulq uslublari;-muzokaralar;- javoban agressiv xarakatlarni amalga oshirish (bu usulni, yuqorida ko‘rsatilgan usullar naf bermasa, so‘ngi chora sifatida qo‘llashadi).
15