Oliy va oʻrta maxsus ta’lim

MUSTAQIL TA’LIM MASHGʻULOTLARI Mundarija

1.	Talabalar mustaqil ishlarini tashkil etish turlari va shakllari
2.	Auditoriya mashgʻulotlariga tayyorgarlik koʻrishda talaba-larning mustaqil ta’limini tashkil etishning talablari
2.1	Ma’ruza vaqtida mustaqil ta’lim
2.2	Seminar mashgʻulotlariga tayyorgarlik
2.3	Ma’ruza va taqdimotga tayyorgarlik
3.	Yozma ishlarni tayyorlashda talabalarga qoʻyiladigan talablar
3.1	Referat va esse tayyorlash
3.2	Ijodiy uy topshirigʻini tayyorlash.
3.3	Ilmiy maqola tayyorlash
4.	Mustaqil ta’limni tashkil etish uchun tavsiya etiladigan namunaviy mavzular:
4.1	Topshiriqlar. Muammoli vaziyatlar va testlar
4.2	“Menejment” fanidan mustaqil ta’limga doir keyslar
Foydalanishda tavsiya etiladigan adabiyotlar roʻyhati

1. Talabalar mustaqil ishlarini tashkil etish turlari va shakllari

Talabalarda mustaqil, foydali fikrlashi va ijodiy faoliyatni paydo qiluvchi har qanday mashgʻulot turi mustaqil ta’lim bilan bogʻliqdir. Keng ma'noda, mustaqil ta’lim deganda oʻqituvchi bilan aloqada va uning yoʻqligida, sinfda va undan tashqarida talabalarning mustaqil faoliyati yaxlitligi tushuniladi.

Oʻqituvchining toʻgʻridan-toʻgʻri aralashuvisiz yoki maxsus oʻquv materiallari orqali talabalarning oʻqituvchi tomonidan bilvosita nazoratini koʻzda tutuvchi ta'lim faoliyat turi. Oʻqituvchi yoki darslik tomonidan oʻquv dasturlari oʻrnatish orqali oʻquvchini birinchi navbatda individual ish bilan ta'minlashni nazarda tutuvchi oʻquv jarayonining ajralmas elementi hisoblanadi. Mustaqil ta’lim auditoriyadan tashqari vaqtda (laboratoriyada, uyda) va dars vaqtida ogʻzaki yoki yozma tarzda olib borilishi mumkin. Mustaqil ta’lim individual, juftlikda yoki jamoaviy boʻlishi mumkin. Mustaqil ta’lim uchun oʻquv materiallari, oʻqituvchining aloqasi yoʻqligini qoplash va ular orqali boshqarishni ta’minlash maqsadida uslubiy tarzda tashkil etiladi. Talabalarning mustaqil ta’lim vazifalar majmui individual tanlash va oʻquv maqsadlariga erishish uchun zarur boʻlgan materiallar hajmining aniqlash imkoniyatini ta'minlashi kerak. Mustaqil ta’lim uchun moʻljallangan vazifalar, faol va ijodiy xarakterda boʻlishi, mustaqil qarorlar izlashda ragʻbatlantirilishi kerak.
Mustaqil ta’lim texnikasini oʻzlashtirish mustaqil ta’lim koʻnikmalarini rivojlantirishning majburiy sharti hisoblanadi.
Mustaqil ta’lim quyidagicha amalga oshirilishi mumkin:

• 
  bevosita auditoriya mashgʻulotlari jarayonida - ma'ruzalarda, amaliy va seminar mashgʻulotlarida, nazorat va laboratoriya ishlari va hokazolarda bajarilishi mumkin.
  
• 
  auditoriya tashqarisida oʻqituvchi bilan aloqada - ta'lim masalalari boʻyicha konsultatsiyalarda, ijodiy aloqalar jarayonida, individual vazifalarni bajarish va shu kabilarda.
  
• 
  kutubxonada, uyda, talabalar turar joyida, kafedrada va boshqa a talabalar ta'lim va ijodiy vazifalarni bajarishi mumkin boʻlgan joylarda.
  

Talaba mustaqil ta’limining maqsadi - birinchi navbatda ongli va mustaqil ravishda oʻquv materiali bilan, soʻng ilmiy material bilan ishlash, oʻz-oʻzini tashkil etish va oʻz-oʻzini tarbiyalashda kelajakda doimiy tarzda professional malakani oshirish qobiliyatiga asos solish.
Mustaqil ta’lim oʻquv jarayonida ikki xil boʻladi:
Auditoriyada mustaqil ta’lim -bevosita oʻqituvchi koʻrsatmalariga va uning nazorati ostida dars jarayonida amalga oshiriladi;
Auditoriyadan tashqari mustaqil ta’lim- oʻqituvchining bevosita ishtirokisiz uning topshirigʻiga binoan talaba tomonidan amalga oshiriladi.
Talabalarning auditoriya va auditoriyadan tashqari boʻlgan mustaqil ta’lim mazmuni tavsiya etilgan oʻquv dasturida tavsiya etilgan oʻquv topshiriqlariga muvofiq belgilanadi.
Mustaqil ta’lim talabalarga quyidagilarga yordam beradi:

1. 
   bilimlarni egallashga:
   

• 
  Matnni (va hokazo darslik, manba, qoʻshimcha adabiyot,) oʻqish;
  
• 
  Matn rejasini tuzish, matn, matn tuzilmasining grafik tasviri, matnni konspektlashtirish va boshqalar;
  
• 
  spravochnik va lugʻatlar bilan ishlash;
  
• 
  Normativ-huquqiy hujjatlar bilan tanishish;
  
• 
  Oʻquv-uslubiy va ilmiy-tadqiqot ishlari;
  
• 
  Kompyuter texnikalari va internetdan foydalanish.
  

2. 
   bilimlarni tizimlashtirish va mustahkamlash:
   

• 
  Ma’ruza konspektlar bilan ishlash;
  

-Matnlarni qayta ishlah, darslikning oʻquv materiali, birlamchi manba, qoʻshimcha adabiyot, audio va video yozuvlar ustida qayta ishlash;

• 
  Rejaga tayyorgarlik;
  
• 
  Oʻquv materiallarini tizimlashtirishda jadvallar tuzish;
  
• 
  Nazorat savollari uchun javoblar tayyorlash;
  
• 
  Ish daftarini toʻldirish;
  
• 
  Matnni analitik ishlash;
  
• 
  Seminar (konferentsiyalar, davra suhbatlari, va hokazo) chiqishlar va gapirishda multimedia taqdimotlar, hisobotlar tayyorlash;
  
• 
  referat tayyorlash;
  
• 
  Mavzuga doir krossvord va jumboq(rebus) ishlab chiqish;
  
• 
  Test ishlab chiqish va hokazo;.
  

3. 
   Mahorat(qobiliyatlar)ni shakllantirish:
   

• 
  Vaziyatli muammolar va mashqlarni na’munaga qarab yyechish;
  
• 
  Hisob-kitoblar (grafik va hisob-kitob ishlari)ni bajaring;
  
• 
  Professional keyslar va koʻp variantli masalalarni yyechish;
  
• 
  Nazorat ishi uchun tayyorgarlik;
  
• 
  Test sinovlari uchun tayyorgarlik;
  
• 
  Ish oʻyinlari uchun tayyorgarlik;
  

-Professional faoliyatning turli komponentlarini loyihalashtirish va modellashtirish

• 
  Tajriba-eksperimental ishlar;
  
• 
  Audio va video texnikalardan foydalanib professional mahoratning tahlili.
  

Mustaqil ta’lim maqsadi, hajmi, murakkablik darajasi, mavzuning aniqligi va talabalarning qobiliyati darajasiga koʻra individual yoki guruhlarda amalga oshirilishi mumkin.
Talabalarning mustaqil ta’lim natijalarini nazorat qilish auditoriya mashgʻulotlari va auditoriyadan tashqari mustaqil ta’limiga ajratilgan vaqt oraligʻida yozma, ogʻzaki yoki aralash shaklida amalga oshirilishi lozim.
Talabalarning mustaqil ta’lim shakllari maqsad, xarakter, oʻquv, oʻquv rejasi tomonidan belgilangan soat hajmiga qarab farq qilishi mumkin: ma'ruza, seminar, amaliy va laboratoriya ishlari uchun tayyorgarlik; oʻquv qoʻllanmalarni oʻrganish; konspektlashtirish va hujjatlar toʻplamlarini oʻrganish; mavzular va muammolarni kurs dasturi doirasida oʻrganish; mavzuga oid hisobotlar, referatlar yozish va muammoli mavzularga esse yozish; monografiya va alohida boblarni va maqolalarni annotatsiyalash; tadqiqot va ijodiy vazifalarni bajarish; nazorat va laboratoriya ishlarini yozish.

2.