Oliy va o‘rta maxsus ta`lim

Qilingan ish haqida hisobot.

Tajribadan olingan natijalarni sirt tarangligini hisoblab chiqarish; olingan ma’lumotlarni jadvalga yozish.

Nazorat savollar.

1. 
   Suyuqlik tomchisi nima uchun shar shakli hosil qilishga intiladi?
   
2. 
   Uzilib tushayotgan yomchi og‘irligini o‘lchash metodi bilan topish uchun sirt tarangligi ma’lum bo‘lgan standart suyuqlik olish shartmi?
   
3. 
   Sirt tarangligi bilan uglerod zanjirining uzunligi orasida qanday bog‘lanish bor?
   

8. LABORATORIYA ISHI

Mavzu: Suyuqliklarning sirt tarangligini kapillyarda yuqoriga ko’tarilishiga qarab aniqlash.


Ishni bajarishdan maqsad: Tekshirilayotgan suyuqlik solingan keng idishga har xil diametrli ikkita kapillyar nay tushiriladi (46-rasm). Birinchi va ikkinchi nay ichidagi suyuqlik idishdagi suyuqlik sathidan qancha ko‘trilishini h₁ va h₂ bilan belgilaymiz. Har ikkala kapillyar naydagi suyuqlikning sirt taranligi o‘lchanadi.


Ish uchun kerakli jihozlar: Tekshiriladigan suyuqlik uchun qalin devorli idish, qisqichi bor shtativ, har xil diametrli kapillyar naylar, katetometr (oraliq masofani aniq o‘lchaydigan asbob ), soat oynasi. distillangan suv, etil spirt, simob.

Nazariy qism

Agar kapillyar nay suyuqlikka vertikal botirilsa, nay uchidagi suyuqlik sathi nay devorini ho‘llovchi suyuqlik uchun botiq menisk, ho‘llamaydigan suyuqlik uchun esa do‘ng menisk hosil qiladi.
Kapillyar nay devorini yaxshi ho‘llay oladigan suyuqlik kapillyarda ko‘tariladi. Suyuqlik kapillyarda ko‘tarilish balandligi h, uning sirt tarangligi σ ga to‘g‘ri proporsional va kapillyar radiusi hamda suyuqlikning zichligiga teskari proposionaldir. Bu bog‘lanish quyidagi formula bilan ifoda etilishi mumkin:


(1)
Bunda σ- sirt tarangligi;
r- kapillyar radiusi (asbob kostantasi ); d- suyuqlikning zichligi;
g- og‘irlik kuchining tezlanishi.
Agar r bilan d ma’lum bo‘lsa, h ni tajriba yo‘li bilan topib, quyidagi formuladan σ ni hisoblab chiqarish mumkin:


(2)

Birinchi kapillar nay uchun formula (2) ga muvofiq,


(3)
ikkinchi kapillar uchun


(4)
ni hosil qilamiz.
Formula (3) va (4) dan
va

hamda ulardan

va

kelib chiqadi.