Oliy o‘quv yurtlarining nomutaxassislik fakultetlari

Yusuf Xos Hojibdir 
(XI asr). Uning tarjimai holi, tug‘ilgan yili va hayoti to‘g‘risida 
yozilgan biron-bir asar saqlanib qolmagan. U Qoraxoniylar 
sulolasining poytaxti Bolasog‘unda tug‘ilgan va shu yerda ijod 
etgan. Hozirgi kunda Yusuf Xos Hojibnin g “Qutadg‘u 
bilik”(”Baxt-saodatga 
boshlovchi 
bilim”)deb 
nomlangan 
didaktik, badiiy-falsafiy asari bizgacha yetib kelgan bo‘lib, 
boshqa asarlari ma’lum emas. Shoirning o‘zi bu ishga roppa -
rosa 18 oy sarflagan va unga juda ham puxta tayyorgarlik 
ko‘rgan. 
Asar nasriy muqaddimadan so‘ng 77 baytdan iborat 
bo‘lgan she’riy muqaddima bilan boshlanib, 73 bobning 
mundarijasi beriladi. Boshlang‘ich boblar 
o‘sha davr 
an’analariga binoan boshlanib, Olloh va Payg‘ambar, islom 

---

169 
dinining foydasi va dunyoviy, ijtimoiy -siyosiy, axloqiy-ilmiy 
masalalar bilan tugallanadi. 
Asar shunchalik ko‘p qamrovli-ki, unda ko‘tarilgan 
masalalarni oddiy sanab o‘tishning o‘zi ham bir necha 
sahifalarni tashkil etadi: 
Masalan: Yetti sayyora va o‘n ikki burj. 
Inson farzandlarining qadri bilim va
tafakkurda. 
Tilning fazilat va manfaatlari. 
Kitob egasining uzri. 
Bilim va aql-idrokning farqi to‘g‘risida. 
Bahad madhi. 
Oy to‘ldining baxt haqidagi hikoyasi. 
Ana shu sanab o‘tilganlardan ham ko‘rinib turibdiki, 
asarda shoir inson masalasini ajr atib oladi. Insonning ijtimoiy 
mohiyati, uning hayotdagi o‘rni, vazifasi har tomonlama tahlil 
qilinadi. 
“Qutadg‘u bilig” asarida bilim haqidagi alohida bob 
bo‘lib, unda bilimdan hech bir ziyon bo‘lmasligi, u kishilarga 
faqat foyda keltirishi mumkinligi, k ishilarga bilim qadr-
qimmat, hurmat va ehtirom keltirishi mumkinligi aytib o‘tiladi. 
Shuningdek, asarda markazlashgan davlatni mustahkamlashga 
qaratilgan nizolarga chek qo‘yish kabi o‘sha davr uchun juda 
katta ahamiyatga molik bo‘lgan masalalarga ham alohi da 
e’tibor beriladi. Shu bilan birga, davlatni idora etish yo‘llari, 
buning uchun beklar bu yo‘lda o‘z atrofiga bilimdon, aqlli 
odamlarni to‘plashi lozim ekanligini alohida ta’kidlaydi. El -
yurtni boshqarish asosida ikki narsa yotadi deb ko‘rsatgan 
shoir. Biri adolat ko‘rsatish bo‘lsa, ikkinchisi, ulardan 
marhamatni 
ayamaslikdir. 
Yuqorida 
qayd 
qilinganidek, 
shoirning bu asari dunyo jamoatchiligi tomonidan yaxshi qabul 
qilingan eng yaxshi asarlar qatoridan o‘rin olgan.