Oliv va o rta maxsus ta’lim vazirligi umumiy pedagogika

I. Ijtimoiy ongni shakilantirish metodlari.
II. Ibrat-na ’типа metodlari.
III. Rag ‘batlantirish va jazolash.
I. Ijtimoiy ongni shakilantirish metodlari.
O'quvchilarda ilmiy dunyoqarash va ishonch-e’tiqodni
shakilantirish maqsadida ulaming ongi, his-tuyg‘ulari va irodasiga
252
har tomonlama ta’sir ko‘rsatishqa quyidagi metodlardan keng
foydalaniladi:
Tushuntirish. Tushuntirish tarbiya ishlari jarayonida juda ko‘p
qo‘llaniladi. Bolalarga biror fazilatning afzalligi va kishi uchun
zarurligi qisqa, aniq qilib tushuntirib beriladi.
Uqtirish. Uqtirish biror axloqiy fazilatni tarbiyalanuvchilar
ongiga singdirish va ular tomonidan uqib olinishini ta’minlashga
asoslanadi. Shuning uchun o‘qituvchilar va tarbiyachilar
o‘quvchilami tarbiyalaganda va ularga axloqiy fazilatlarni
tushuntirganda uning afzalliklarini va zarur ekanini ko‘rsatuvchi
dalillar keltirishi, isbotlashi, ishontirishi lozim. “0 ‘qigandan uqqan
yaxshi” degan xalq maqoli bor. Uqib olingan axloqiy fazilat bolada
mahkam singib qoladi.
Ishontirish. Ishontirish deb, bolalarda ma’naviy-axloqiy
fazilatlarni tarbiyalash va mustahkamlash, xarakter va xulqlaridagi
salbiy tomonlarni yo‘qotish maqsadida ulaming ongi, tuyg‘usi va
irodasiga ta’ sir ко ‘ rsatishga aytiladi.
Ishontirish metodi o‘quvchilarni g‘oyaviy-siyosiy jihatdan
tarbiyalashda va ulaming xarakterini shakllantirishda muhim rol
o‘ynaydi. 0 ‘qituvchi ishontirish metodini birgina o‘quvchigagina
emas, balki butun jamoaga ham qoilashi mumkin.
Ishontirish metodi о‘quvchilar jamoasida sog‘lom jamoatchilik
fikrini vujudga keltirishga yordam beradi, axloq normalariga, axloq
253
qonun-qoidalariga va ayrim o'quvchilarning xatti-harakatlariga
sinfdoshlari tomonidan to‘g‘ri baho bera bilishni tarbiyalaydi.
0 ‘git-nasihat. Ocsib kelayotgan yosh avlodni tarbiyalashda
tajribada sinalgan va xalqimiz tomonidan doim qo'llanib kelingan
o‘git-nasihatdan ham foydalanmoq kerak.
0 ‘qituvchi, tarbiyachi va kattalaming yoshlarga o‘z tajribalari,
ko‘rgan-bilganlari va o‘qiganlarini dalillar, konkret misollar bilan
ishonarli qilib aytib berishlari, yaxshi fe’l-atvorga, odobga va axloq
qomm-qoidalarini bajarishga da’vat etish, yo‘l-yo‘riq ko‘rsatishga
o‘git-nasihat deyiladi.
Nasihat qilmoq yoshlarni yaxshilik tomon yoilamoq, yaxshi
fazilatlami egallashda ularga yo‘l-yo‘riq ko‘rsatmoq demakdir.
0 ‘qituvchilar ham, tarbiyachilar ham, ota-onalar ham hamma vaqt
bu metodni qoilaydilar.
0 ‘git-nasihat o'quvchilarga yakka holda va guruh-gurah qilib
berilishi mumkin.