Олийваўртамахсустаълимвазирлиги тошкентдавлатиқтисодиётуниверситети

Мустақил ишлаш учун назорат саволлари
1 . Солиққа оид ҳуқуқбузарлик учун жавобгарлик тўғрисидаги умумий қоидалар.

2. 
   Солиққа оид ҳуқуқбузарликларнинг турлари ҳамда уларни содир этганлик учун жавобгарлик
   
3. 
   Давлат солиқ хизмати органларининг қарорлари, улар мансабдор шахсларининг ҳаракатлари устидан шикоят бериш.
   
4. 
   Солиқ текшируви материалларининг давлат солиқ хизмати органи томонидан кўриб чиқилиши.
   
5. 
   Солиқ текширувини ўтказишда ғайриқонуний ҳаракатлар орқали зарар етказилишига йўл қўймаслик.
   

6. БОБ. СОЛИҚ МАЪМУРЧИЛИГИНИ

ТАКОМИЛЛАШТИРИШДА ДАВЛАТ СОЛИҚ

ИДОРАЛАРИ ФАОЛИЯТИ САМАРАДОРЛИГИНИ БАҲОЛАШ ТИЗИМИ

14.1. Ўзбекистон Республикаси солиқ маъмурчилиги тизимига оид маълумотлар таҳлили;

2. 
   Ўзбекистон Республикаси солиқ маъмурчилиги ва уни такомиллаштириш йўллари.
   

1. Ўзбекистон Республикаси солиқ маъмурчилиги тизимига оид маълумотлар таҳлили.

@TDIU_ARM
Солиқ маъмурчилиги давлат бюджетининг даромад қисмини шакллантиришда солиқ тушумларини режалаштириш функциясини бажаради ва солиқларнинг мезон критерий кўрсаткичлари бўйича режалаштирилади.
мамлакатимиз иқтисодиётининг ўсиш суръатларини инобатга олинган ҳолда солиқ тушумлари, уларнинг таркибий турлари бўйича башоратлаштирилади, давлат бюджетининг солиқли даромадлари аниқланади, бюджет даромадларига нисбатан харажатлар фарқи аниқланади, давлат бюджетидаги республика ва маҳаллий бюджетлар маблалари улуши аниқланади. Ушбу башорат кўрсаткичларини бажариш солиқ хизмати ҳодимлари зиммасига масъулиятли вазифа юклайди, ушбу вазифаларни борган сайин такомиллаштириб, ҳодимлар ишини энгиллаштириш солиқ маъмурчилигининг ўз олдига қўйган мақсадларидан бири бўлиб ҳисобланади.
2017-йилда давлат бюджети ва мақсадли жамармларига жами 42492.3 млрд сўм тушган бўлиб, улар қуйидагилар ҳисобига амалга оширилди:

• 
  Ҳисобланган солиқлар ва бошқа мажбурий тўловларни тўлаш ҳисобига - 37493.3 млрд сўм (88%);
  
• 
  Бошқа мажбурий тўловлар ва жарималар ҳисобига – 3066.4 млрд сўм (7%);
  
• 
  Қўшимча манбаларни жалб этиш ҳисобига – 1932.7 млрд сўм (5%).
  

2017- 1932.7 . , 2014- 1634.5 . , 2014- 298.2 . Солиқларни
режалаштириш амалиётида жуда оммалашган режалаштиришнинг усулларига Тренд ва Эксперт усули киради. Жиззах шаҳар Давлат солиқ инспекцияси маълумотлари асосида солиқлар бўйича режалаштиришнинг эксперт усулини қўллаган ҳолда прогнозлаштириш ишини тўри амалга оширилган ёки йўқлигини таҳлил қилишимиз учун авваламбор қуйидаги кўрсаткичларни кўриб чиқишимиз лозим.
Ушбу механизмнинг қандай шакллантирилиши ҳақида алоҳида тўхталиб ўтадиган бўлсак, ҳозирда интернетдаги www.my.soliq.uz электрон солиқ хизматлари портал орқали, иш берувчи ўз ҳодимининг аризасига мувофиқ, маҳаллий солиқларни порталнинг махсус “Ходимларни мол-мулк ва эр солиини тўлаш” тугмасини босиш орқали бюджетга ўтказиб бериш имконияти яратилди. Бунда тўловлар автоматик равишда ходимнинг шахсий карточкасига ёзилади ва қарздор ходимларнинг реестрларини қооз шаклда солиқ идорасига тақдим этишга ҳожат қолмади. Лекин, ушбу тўловларни ўтказиб бериш муддати белгиланмаганлиги сабаб, улар томонидан ўтказиб бериш муддатини белгилаш, ҳамда, тўловни ўтказиб беришни ходимларнинг аризасига мувофиқ амалга ошириб келинмоқда. Шунга ўзгартириш киритган ҳолда,ходимлар билан ишга кириш жараёнида тузиладиган меҳнат шартномасига мувофиқ ходимларнинг маҳаллий солиқларга тўловларни ўтказиб беришни белгилаш керак. Бунинг учун, меҳнат шартномасига қўшимча банд сифатида, маҳаллий солиқлар учун тўловлар бандини ва унинг Давлат бюджетига жорий йилнинг 1-апрелга қадар ўтказиб берилиши тўрисида маълумот киритиш лозим. Ушбу жараён 4-босқичда амалга оширилади:

1. 
   Хўжалик юритувчи субектлар ўзларидаги жорий йилнинг 1-январ ҳолатига ишлаётган ходимларининг рўйхат маълумотларини 1- февралга қадар Давлат солиқ хизмати органларига юборадилар
   
2. 
   Бунга жавобан Давлат солиқ хизмати ҳодимлари корхоналарга 1- мартга қадар корхона ходимларининг маҳаллий солиқлари бўйича қанча миқдорда ўтказиб беришлари тўрисидаги маълумотни юборади.
   
3. 
   Ушбу маълумотномага асосан корхоналар www.мй.солиқ.уз электрон солиқ хизматлари порталининг “Ходимларни мол-мулк ва эр солиини тўлаш” имконияти орқали солиқларни тўлаб берадилар.
   
4. 
   Ушбу тўловлар корхона томонидан мустақил белгиланган тартиб бўйича ходимнинг ойлик маошидан ушлаб қолинади, лекин меҳнат кодексида белгиланган бир ойлик маошдан қилинадиган ажратмаларнинг максимал нормалардан ошмаган ҳолда бўлиши лозим.
   

Бу солиқ ундиришнинг янги механизмини жорий қилиш орқали Давлат бюджетига жисмоний шахслардан ундириладиган мол-мулк ва эр солиқлари бўйича тушумлар ўз вақтида келиб тушади, ҳамда участка давлат солиқ инспекторларининг маҳаллий солиқларни ундиришга кетадиган вақт тежалади.

@TDIU_ARM
Солиқ маъмурчилигининг солиқ ҳисобини юритиш функциясида солиқ тўловчилар сонининг ўзгариши динамикаси, белгиланган солиқ ва йиимларнинг ўз вақтида бюджетга тушиши, солиқ органларининг молиявий аҳволи таҳлил қилинади.
Солиқ тўловчиларни рўйҳатдан ўтказиш ва уларни ҳисобини олиб бориш динамикасини Республика миқёсида таҳлил қилиб кўрадиган бўлсак, 2013-йилда рўйхатдан ўтган юридик шахслар сони 551900тани ташкил қилган бўлса, бу кўрсаткич 2014-йилга келиб 555400 тага этди, 2013-йилга нисбатан 3500тага ёки 0.6%га кўпроқни ташкил этди. 2017-йилнинг 1-январ ҳолатига жами рўйхатдан ўтган юридик шахслар сони 560500тани ташкил қилган бўлса, 2016-йилда 586800 тани ташкил қилди, бу ўтган йилга нисбатан 25600 тага ёки 4.6%га кўпроқни ташкил этади. Энг кўп рўйҳатдан ўтиш сони ҳам айнан 2017-йилда кузатилган бўлиб, бунга таъсир қилувчи омил сифатида юртимизда тадбиркорлик субектлари учун яратилаётган имкониятлар, улар ҳуқуқларини ҳимоя қилишга қаратилган қонун ҳужжатларини келтиришимиз мумкин.
Солиқ маъмурчилигининг солиқ назорати функцияси солиқ тўловчиларнинг солиқ тўловларидан қочишини, бўйин товлашни олдини таъминлашга хизмат қилади. Давлат Солиқ хизмати органлари назорат
функциясини Камерал назорат, Нақд пул тушумлари келиб тушишининг
хронометражи, Фискал хотирали назорат-касса машиналарини қўллаш ва бошқа назорат турларини амалга ошириш орқали бажаради. Республика бўйича 2017-йил давомида камерал назорат ўтказиш натижасида 124.7 минг та хўжалик юритувчи субектларда солиқ ва молиявий ҳисоботларни тўлдиришда камчиликлар аниқланган бўлиб, 2014-йилнинг шу даврига нисбатан қиёсий таҳлил қилинганда 40.5 та кўпни ташкил этган. Камерал назорат ўтказиш натижаларига асосан 2017-йилда Давлат бюджети ва мақсадли жамармаларига 1119.0 млрд. сўм ёки 2014-йилга нисбатан 380.0 млрд. сўм кўп тушум ундирилган. Ушбу сумманинг 656.8 млрд. сўми(58.6%) Давлат бюджетига, 462.2 млрд. сўми(41.4%) Давлат мақсадли жамармаларига тўгри келади.
Камерал назорат бўйича қўшимча маблаларнинг Давлат бюджети ва мақсадли жамармаларга ундирилишининг ортишининг асосий сабабларидан бири бу Давлат солиқ хизмати органларида ишга туширилган “Ташқи манба” дастурий маҳсулоти орқали 53 та идоралар билан 112та йўналиш бўйича солиқ тўловчиларнинг мажбуриятлари юзага келганлиги тўрисида ўзаро ахборот алмашинуви электрон алоқа воситалари деб ҳисоблашимиз мумкин. Ушбу маълумот алмашинуви орқали 1129.0 минг та маълумотлар олиниб, қўшимча аниқланаётган солиқ суммаларида 66.4% бундай маълумотлар салмоига тўри келади.
Солиқ маъмурчилигининг тартибга солиш функциясининг асосий мақсади солиққа оид ҳуқуқий муносабатлар иштирокчиларининг умумий, корпоратив ва шахсий иқтисодий манфаатларини мувофиқлигини таъминлаш ҳисобланади. Солиқлар воситасида иқтисодий жараёнларни тартибга солиш солиқ маъмурчилигининг муҳим қисми ҳисобланиб, давлатнинг солиқлар орқали иқтисодиётни бошқаруви ва солиқлар воситасида солиқ муносабатларини рабатлантириш тизимини тартибга солиниши қуйидаги омилларни назарда тутган ҳолда амалга оширилиши керак:

• 
  солиққа тортиш тизимини ва тузилмасининг иқтисодиёт учун самарали шаклини ишлаб чиқиш;
  
• 
  солиқ ва йиимлар муддати, миқдорини ўзгартириш;
  
• 
  солиқларни бўлиб-бўлиб тўлаш имкониятини яратиш; солиққа тортишнинг умумий даражасини ўрнатиш.
  

Давлат солиқ хизмати органлари томонидан солиқ тўловчиларнинг ҳуқуқбузарликларини олдини олиш борасида амалга оширилган тарибга солиш ишлари:

• 
  1481 маротаба оммавий-ахборот воситаларида мавзули чиқишлар;
  
• 
  1851 та давра суҳбатлари;
  
• 
  2215 та семинар ва кўргазмалар ташкил этилган;
  
• 
  давлат солиқ хизмати органларида «Очиқ эшиклар куни» ва «Ишонч телефон» тизими жорий этилган;
  
• 
  солиқ тўловчилардан келиб тушган 3,2 мингта муаммоли мурожаатларининг 2,9 мингтаси бугунги кунда ҳал қилинган;
  
• 
  Муаммоли масалаларни ҳал этиш учун 31,1 мингта солиқ тўловчиларга бевосита жойига чиқиб, тушунтириш ишлари олиб борилган.
  

@TDIU_ARM
функция , , - , . , , , .

2.