Олий ва ўрта

Гирдоб |уюртма| қаршилиги. Спортчи зўр бериб олға ҳаракатланиб борар экан, олдидаги сув оқимини иккига ёриб боради. Сувлар эса икки ёнидан ва икки гардани ўзра ўтиб, орқа томонга қўшилади. Ўз-ўзидан тушунарлиги, сузувчининг олдида сув босими ортиб, сув кўтарилади, орқага эса босим камайиб сув пасаяди. Бир қараганда, орқа томондаги пасайган сув ва унинг босими аҳамиятсиздек туюлади. Аслида эса ундай эмас. Бунинг ўз қонунияти борки, қуйида уни тушунтиришга ҳаракат қиламиз.
Маълумки, сузувчининг орқасидаги гирдоб, унинг олдидаги сув босим кучининг орқасидаги сув босим кучи ўртасидаги фарқланишдан келиб чиқади. Босим паст ерга тушиб қолган сув заррачалари ишқаланиш қонунига мувофиқ, оз бўлса-да, муайян вақт мобайнида гавданинг куйи қисмларига, кўпроқ оёқларга илашиб қолади ва маълум масофагача ергашиб боради. Кейин улар ўрнига бошқа сув заррачалари илашади ва ергашади. Шу жараён муттасил давом этиб боради. Бу спортчи учун енгил бўлмайди. Спортчи уларни енгиш учун анча мунча қувват сарфлайди.
Гирдоб қаршилигининг кучи сузувчи олган тезликка ва унинг коматига боғлиқ. Гирдоб кучини камайтириш учун эса бир йўл қолади, яъни олдинги сув босими билан орқадаги сув босимини тенглаштиришга еришиш керак бўлади. Спортчи бунга қанчалик яхши еришса, гирдоб қаршилигини ҳам у шунчалик камайтирган бўлади. Бунинг учун сузувчи спортчи қандай бўлмасин, гавдасини шундай ҳолатда тутиб бориши керакки натижада, сувнинг гардандан сирпаниб ўтиши осонлашсин.
Бунга еришиш мақсадида сузувчи ўз гавдасини сув бетида иложи борича горизонтал ҳолатга яқинроқ ушлаб, оёқ ва қўлларини бор бўйи ўзатиб юбориши, оёқлар панжасини чўзиши, қўлларини боши яқинида тушиши керак.
Шунда сувнинг энг осон сирпаниш ҳолати юзага келади. Тажрибали сузувчилар шуни билганлари ҳолда старт олгандан сўнг ва бурилиб бўлгандан кейин ҳовўз деворидан депсиниб чиққан вақтларида шу ҳолатни қабул қиладилар.
Бу ўринда шуни айтиб ўтиш жоизки, гирдонинг қаршилик кучи сузувчи сув бетига қанча кўп гавдасини кўтариб сўзса, у шунча кўп ортади. Бу сузиш усулига ҳам боғлиқ. Масалан, брасс усулида кўкракда ва чалқанча ётиб сузишда гирдоб қаршилиги ортади. Уни камайтириш учун эса тажрибали сузувчи спортчилар бундай пайтларда қўлларини сув юзасида пастга томон ҳаракатлантириб, оёқларини тана энидан чиқариб юбормасдан, белларини максимал даражада букиб сўзадилар.
Гирдоб тайёрларнинг учиш жараёнида ҳам, машиналарнинг тез юриш пайтида ҳам, ракета ва снарядлар учганида ҳам ҳосил бўлади. «ҳавода гирдоби» ва ҳамиша ўз қаршилиги билан улар тезлигини камайтиради. Шуни ҳисобга олиб тайёра, машина, ракета ва снарядларнинг, сувда эса кемаларнинг олди ва орқа томони конуссимон қилиб ясаладики, бу гирдоб |уюртма| қаршилигини 20-30 баравар камайтириши мумкин.