Олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлиги тошкент молия институти

Кноw-Ёур-Cустомер
(
КЙC-компаниянинг ўз мижозлари шаҳсларини 
текшириши
) жараёнини қувватламаслиги айни ҳақиқат ва сиз шахсий 
маълумотларни қолдирмаган холда исталганча ҳамёнлар очишингиз мумкин. 
Лекин бу ҳам биткоин 100% аноним эканлигини англатмайди.Ҳозирги 
даврдаги 
деярли 
барча 
криптовалюталар 
шаффоф 
блокчейндан 
фойдаланадилар. Озроқ миқдордаги лойиҳалар эса блокчейннинг шаффоф 
эмаслигини таъминлайди. Масалан, 
ДАШ
(
дигитал cаш - олдинги номи 
Даркcоин
) криптовалютаси (
ҳттпс://www.даш.орг
) биткоиндан фарли 
ўлароқ, мижоз-сервер архитектурасидан фойдаланади ва ҳудди биткоин 
сингари 
прооф оф wорк 
принципини ишлатган холда ҳулосани 
прооф оф 
стаке
(
бўлакни тасдиқлаш
) режимида амалга оширади. Бунда махсус 
серверлардан (
мастермодес
) иборат бўлган тармоқчалар ҳосил қилинади, 
улар эса ўз навбатида ҳусусий амаллар (
дарксенд
) ёки моментал ўтказувлар 
каби 
қўшимча 
функционал 
имкониятлар 
яратиб 
беради. 
Даш 
криптовалютаси биткоинга нисбатан кўпроқ даражада анонимроқ бўлиб, у 

---

113 
ҳам тўлиқ шаффоф эмасликни таъминлаб бера олмайди. Ҳудди шу каби 
лойиҳалар жумласига 
Зероcоин 
ва 
Зеро Cаш Прожеcт
ларни ҳам киритиш 
мумкин. Тўлиқ анонимликни таъминлашни амалга оширган лойиҳалардан 
бирига мисол сифатида 
Монеро 
(
ҳттпс://гетмонеро.орг) 
лойиҳасини 
келтириш мумкин.
Монеро
(
есперантода валюта маъносини англатади
) да 
икки асосий ҳусусият мавжуд: 

У пул маблағларини жўнатиш ва қабул қилиб олишни 
транзакциялар барчага кўринган ҳолда амалга ошириш имконини 
беради; 

У ноаниқлик яратиб, сарф қилинган маблағларни кузатиш 
имконини йўққа чиқаради. 
Монеро
протоколи бир марталик айланма имзо усули (
оне-тиме ринг 
сигнатурес
) дан фойдаланади. Ушбу технология транзакцияларни тўлиқ 
яширишга имкон берадиган жуда кучли анонимлилик технологиясидир. 
Транзакцияни тасодифий равишда амалга ошириш учун айланма усулда имзо 
қўйиладиган бошқа блоклар занжири танланади. Бу эса нашр қилиш учун 
бармоқларнинг 
рақамли 
тасвирини 
ҳосил 
қилади. 
Транзакцияни 
аниқлайдиган бундай рақамли тасвирни 
кей-имаге
(
калит тасвир
) деб 
аталади. Бундай муғомбирлик кузатувчилардан ҳақиқий имзони яшириш 
учун ҳизмат қилади ҳамда амалнинг қонунийлигини ва фирибгарлик 
эмаслигини кафолатлайди. Виеw-кейс калитларидан фойдаланиш ҳам тўлов 
олувчини аниқлашга имкон қолдирмайди. Бунда транзакция очиқ калитдан 
фойдаланмаган ҳолда бир мартагина ишлатиладиган адресга жўнатилади. 
Транзакцияни ўқиш ҳуқуқи эса тўғри