Олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлиги тошкент молия институти

виеw-кей
(
кўриш учун калит
) га эга 
бўлган олувчигагина тегишли бўлади. 
Монеро
да шифрланмаган 
операциялар маън этилади, шаффоф эмаслик тўлиқ таъминланади ва 
амалларни кузатув имконияти йўқ. Лойиҳанинг энг охирги янгиланишига эса 
тразакциянинг суммасини ҳам яширишга чора топишди. 
Монеро
га ўхшаш 
валюта тизимлари дунё бўйлаб тарқалиб кеца нима бўлади? Ҳозирда унинг 
капитализацияси 150 миллион доллардан ошиб кетди, Миcрософт 

---

114 
компанияси эса уни 
Баас
(
Блокчейн-ас-а-сервиcе
) тизимига қўшиб қўйди. 
Лекин биткоинга ўхшаб, 
Монеро
фойдаланувчига тўлиқ анонимлиликни у 
тизим ичида қолгандагина таъминлайди. 
Монеро
ни бошқа шаффоф тўлов 
тизимлари билан маълумотлар алмашиниш учун ишлатилганида унинг 
конфиденциаллиги ушбу тўлов тизими конфиденциаллиги даражасига 
қайтади. Демак, агарда сиз тўлиқ анонимлиликни таъминламоқчи бўлсангиз, 
Монеро
дан чиқмаганингиз маъқул. Юқорида келтирилган маълумотлардан 
тушуниш мумкинки, қандайдир дилер ноқонуний топилган пулларни бирор 
бир криптовалюта тизимига жойлаштиришдан аввал яхшилаб ўйлаб олиши 
лозим. Пулларни криптовалюта тизимига жойлаштиргандан сўнг, у бемалол 
уҳлай олмайди, чунки агар у тизимдан озгина маблағни ҳам банкка чиқарса, 
ўша заҳоти ер шарининг қандайдир қисмида жойлашган серверда бунинг изи 
қолади унинг сири ошкор бўлиб қолиш эҳтимоли анча ортади. 
Машстаблашувчанлик 
тизимнинг 
ўлчамлар 
ўзгаришига 
мослашувчанлик қобилиятидир. Масалан, тизим катта талаб бўлган ҳолларда 
ўз функцияларини ва иш қобилиятини ушбу шароитларга мослаштира олиши 
керак. Баъзи бир блокчейнлар учун конкрет масалаларни ҳал қилиш учун 
керакли бўлган техник, иқтисодий ва энергетик ресурсларнинг экспоненциял 
кўпайиши муаммо бўлиб қолади. Масалан, 
беАчаин
блокчейни унинг 
cонсенсус/текширув га асосланган специфик протоколи туфайли 100% 
масштаблаштириладиган 
ҳисобланади. 
Биткоин 
блокчейни 
ҳақида 
гапирганда эса унинг рад этишларга жуда ҳам чидамлилигини, 
ишончлилигини ҳамда жаҳонда кенг миқёсда тарқалганини ҳисобга 
олишимиз керак. Агарда биткоин блокчейнинг имкониятларини оширмоқчи 
бўлсак, у холда бунинг учун қуйидаги ечимларни таклиф қилиш мумкин: 

Алъткоинлар 
(
алътернатив 
криптовалюталар 
- 
ҳттп://алтcоинс.cом
)га
 ўтиш 

Транзакцияларнинг блоклари ўлчамини катталаштириш 

Коллатерал ёки “
ёнлама занжирлар
”ни ишлатиш 

Лигҳтнинг Нетwорк тизимидан фойдаланиш 

---

115 

Блокчейн маълумотлар базаси ёки “
мижозлар маълумот 
базалари
” ни ташкил қилиш. 
Ҳозирги даврда жаҳонда мингдан ортиқ турли хил криптовалюталар 
(
ёки виртуал валюталар
) мавжуд бўлиб, уларнинг ҳар бири ўз блокчейнига 
таянади ва қандайдир функцияни бажаради ёки хизматлар кўрсатади. Қуйида 
бир неча криптовалюталарнинг ҳолати тавсиф этилган (
CоинМаркетCап
):