Олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлиги тошкент молия институти

Рад қилишга бардошли болган византия генераллари алгоритми 
Византияча издан чиқишга бардошлилик (
Бйзантине Фаулт Толеранcе
(
БФТ
)) деб тизимнинг баъзи таркибий компонентлари ёки қисмлари нотўғри 
ёки чала ишлаётган холатларда ҳам тизим ўз фаолиятини давом эттира 
олиши тушунилади. Бундай рад қилишга бардошли тизимни совуқ уруш 
даврида ҳарбийлар мураккаб тизимларнинг (
масалан ДАРПА - Дефенсе 
Адванcед Ресеарч Прожеcц Агенcй тармоғи
) тўхтовсиз ишлашини 
таъминлаб бериш учун ишлаб чиққанлар. Шундай қилиб, тақсимланган 
ҳисоб-китоблар ва блокчейнлар соҳаларида тизимнинг ишдан чиқмаслигини 
Пахос 
(
маълумотларни икки босқичли коммуникация орқали узатиб, 
тақсимланган тизимларда консенсусга эришишга имкон берадиган 
алгоритм
) ва 
Тандерминт
(
византия генераллари муаммосини енгишга 
ёрдам берадиган яна бир cонсенсус алгоритми
)лари таъминлаб бера 

---

110 
оладилар. Бу алгоритмларни ёки протоколларни ишончли бўлмаган 
тугунларга эга бўлган тармоқларда консенсусга эришишга ёрдам берадиган 
алгоритмлар дейиш мумкин. Шундай қилиб, блокчейн технологиясида 
асосий урғу бир рангли тармоқлар ва ҳақиқийликнинг криптографик 
аниқланувига қаратилади. Технологиянинг номи эса информацияни 
блокларга гуруҳлашдан келиб чиққан десак тўғри бўлади. Блоклар 
занжирининг ҳар бир блоки эса олдинги блокнинг криптографик хешини 
(
хеш алгоритм ёрдамида ҳосил қилинган
) ўз таркибига олади.
Исталган инсон майнер бўлиши мумкин, аммо транзакциялар жуда ҳам 
кўпайиб кетганда электр энергия нархи паст бўлган худудлардагина майнинг 
қилиш мақсадга мувофиқ бўлади. Биткоин блокчейнида ҳар бир блок бир 
мегабайтдан кам бўлган ўлчамли мингта транзакциядан иборат. 2009 йил 
январидан ишга тушириган биткоин блокчейнида блок ечимини топганлик 
учун мукофот эллик биткоин бўлган ва бу қиймат ҳар 210 минг блокда икки 
марта камайтирилган. Ҳозирги пайтда майнерлар битта блок учун 12,5 
биткоин оладилар, 2021 йилдан бошлаб эса бу катталик 6,75 БТC га тушади. 
Ҳозирги даврда ГҲАШ, ИО, Ант-Поол, БW.CОМ, Ф2Поол… ларга ўхшаш 
бир қанча мегапуллар биткоин топиш (
майнинг
)га монополияга эгадирлар. 
Буни тушуниш учун 
Блоcкчаин.инфо
сайтидаги “
переданочерез
” устунига 
қараш кифоя. Агарда бирор бир инсон, компания ёки инсонлар гуруҳи 
ҳисоблаш қувватларининг ярмидан кўпроғини назорат қилишга эришсалар, 
буни тармоққа бўлган 51% ли ҳужум деб аталади. Чунки бу ҳолатда у ёки 
уларнинг амалларни монопол равишда тасдиқлаши ёки рад этиши мумкин 
бўлиб қолади. Бундан ташқари, улар ўз биткоинларини бир вақтнинг ўзида 
икки олувчига сотишлари ҳам мумкин бўлади. Бу икки амалнинг қайси бири 
тасдиқланиши ва қонуний (
легитим
) бўлишини майнинг ва блокчейн тармоқ 
консенсуси ёрдамида аниқланади. Ҳозирги пайтда майнингга ажратилган энг 
кўп миқдордаги ҳисоблаш қуввати