Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси қишлоқ ХЎжалиги вазирлиги тошкент давлат аграр университети

Фитопатологик фитоэкспертиза усуллари

Ўсимликларни карантинида фойдаланиладиган фитопатологик таҳлил усулининг мақсади фақат Республика ҳудудида тарқалиш ҳавфи бўлган карантин объектлари қаторига киритилаган барча касалликларни ўрганиб қолмасдан, балки қишлоқ хўжалиги экинларига ҳавф туғдурувчи янгидан пайдо бўладиган барча касалликларни ўрганишдир.

Фитопатологик фитоэкспертиза усулларига қуйдагилар киради: микроскопда объектларни ташқи тамондан кузатиш, центрифуга қилиш, биологик ва люминесцент усуллар.

Ташқи тамондан кузатиш усулидан ҳар қандай ўсимлик аъзоларини зарарланганлик даражасини анализ қилишда фойдаланилилади. Бу усулни қўллашда лупа, бинокуляр ва микорсопдан фойдаланилади. Бу усулдан фойдаланиш ғалла экинларида қора куя, занг касал ликларини аниқлаш имконини беради. Ўсимлик аъзоларини (туганакларни, пиёзбошларни, уруғларни) ташқи тамондан кузатиш орқали ҳар ҳил доғларни, яраларни, ёриқларни, тўқималарнинг ўзгаришини кузатиш мумкин.

23
Бундай белгиларга эга бўлган намуналар биологик усул ёрдамида нам камера усулидан фойдаланиб таҳлил қилиш учун ажратиб олинади.

Центрифуга қилиш усулидан ўсимлик аъзолари юзаси замбуруғ споралари билан қопланган бўлса (занг, қора куя) фойдаланилади. Бунинг учун таҳлил қилинаётган уруғ намунаси пробирка ёки колбадаги стерелизация қилинган сувга солиниб яҳшилаб аралаштирилади. Идиш даги сув ценрифуга пробиркасига солиниб 5 мин. давомида айлантирилгандан кейин унинг пробирка тубида хосил бўлган чўкмадан препарат тайёрлаб замбуруғ конидийлари ва споралари микроскопда кузатилади.

Биологик усулдан ўсимлик аъзоларининг ички қисмида жойлашган инфекцияни аниқлаш учун фойдаланилади. Бунинг учун Петри ликопчаларида ҳосил қилинган нам камера ёки озиқа мухитида ўсимлик аъзоси ичидаги инфекциянинг ажралишига максимал шароит хосил қилинади.

ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИК ФИТОСАНИТАР НАЗОРАТИДА


НАМУНАЛАРНИ ТАНЛАШ УСУЛЛАРИ
Ўсимлик маҳсулотларидан карантин текшируви ва экспертизасида намуна олиш усуллари ҳақидаги Ўзбекистон Республикаси давлат стандарти 2016 йилда Ўсимликлар карантини давлат инспекцияси томонидан ишлаб чиқилган ва тасдиқлаган. Шунинг билан бирга “Ўзбекистон Республикаси ҳудудини Ўсимликлар карантинидаги зарарли организмлардан ҳимоя қилиш ва ўсимликлар карантини соҳасида рухсат бериш тартиб – таомилларидан ўтиш тартиби тўғрисидаги” Низомлари билан 2018 йил 29 январда тасдиқланган.

Ушбу стандарт Ўзбекистон Республикасига импортдан келадиган, экспортга жўнатиладиган, Ўзбекистон Республикасининг ҳудудидан транзит орқали ўтадиган ҳамда маҳаллий, мамлакат ичкарисида ташиладиган, Республикада етиштирилган қишлоқ хўжалиги ўсимлик маҳсулотларига

24
(жумладан ун ва ёрмага) тааллуқлидир ва карантин текшируви ҳамда уларнинг экспертизасида намуналарини олишда қўлланиладиган усулларини йўлга қўяди.