Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси қишлоқ ХЎжалиги вазирлиги тошкент давлат аграр университети

Бактериологик экспертиза

Бактериологик экспертизанинг мақсади чет давлатлардан кириб

келаётган ўсимлик материалларидан бактериал касалликларнинг қўзғатувчиларини ва карантин объектларни аниқлашдир.

Чет давлатлардан келтирилган турли қишлоқ хўжалик экинларнинг, мевали дархтларнинг ва гулларнинг уруғлари карантин питомникларда етиштирилаётганда уларни вегетация давомида ўтказилган кузатиш жараёнида олинган намуналар ҳам бактериологик экспертиза қилинади.

Бу бўлим Ўзбекистон Республикаси учун карантин объекти хисобланган бактериал касалликларни таҳлил қилишга бағишланган.

62
Бактерияларни ўстириш учун озиқалар тайёрлаш

Бактериялар ўстириладиган озуқалар таркибига кўра оқсилли, пептонли ва синтетик турларга бўлинади. Бу озиқаларнинг ишқорли ёки кислотали мухити бактерияларнинг ўсишида асосий омил хисобланади. Бактериялар нейтрал ва кислотали (рН 7,0-7,5) мухитда яҳши ўсадилар. Озуқа мухитининг рН ўлчаш учун лакмус қоғозидан фойдаланилади. Қизил ранг кислотали, кўк ранг ишқорли мухитни кўрсатади. Озуқа мухити унверсал индикатор қоғозида (рН 1 дан 10 гача) ҳам махсус шкалага қўйиб аниқланади.

Тайёрланган озиқалар албатта стерилизация қилинади. Стерилизация муддатлари ва миқдори озуқанинг таркибига боғлиқ. Бунинг учун лаборатория автоклавларидан фойдаланиб, стерелизация муддатлари 20-30 минутдан, 1 соатга қадар давом этади. Таркибида глюкоза бўлган озуқалар 112 ⁰ С хароратда 30 минут 0,5 атмосфера босимида стерилизация қилинса, табиий озуқа мухитлари 1 атмосфера босим остида 1 соат стерилизация қилинади.

Соф ҳолдаги турларни сақлашга мўлжалланган озуқа муҳитлари, идишлар, стерилизация қилинган бўлиши шарт. Шиша идишлар

автоклавларда 1 атм босим остида 1 соат давомида, ёки қуритиш шкафларида 160⁰С да 2 соат давомида стерилизация қилинади. Бунинг учун улар устидан қоғоз билан ўраган бўлади.

Оқсилли озуқа мухитлари

ГПҚ (гўштли пептонли қайнатма)ни тайёрлаш учун 1 кг ёғи ажратилган мол гўшти қиймалагичдан ўтказилиб 2 л сувда аралаштирилади ва 2 соат давомида қайнатилади. Қайнатмадан сузғич ёрдамида гўштни ажратиб олиб унга озгина сода, 1% пиптон ва 1% глюкоза қўшилади. Ҳосил бўлган озуқа яна бир марта қайнатилиб, қоғоз филтрдан ўтказилади. Қайнатманинг тиниқ ранг ҳосил қилиши учун унга битта тухум оқи аралаштирилади. Тайёр бўлган қайнатма 10 см³ миқдорда пробиркага

63
қўйилиб пахтали қопқоқ билан ёпилади. Тайёрланган қайнатма (ГПҚ) 10 минут давомида 120⁰ С ҳароратда автоклавда стерилизация қилинади.

ГПА (гўштли пептонли агар) тайёрлаш учун 1 л ГПҚ га 20 г агар-агар қўшиб мунтаззам қайнатилади. Озуқа совутилгандан кейин 45 минут давомида 0,5 атм. босим остида автоклавда стерилизация қилинади.

Крахмалли гўштли пептонли агарни тайёрлаш учун 1 л ГПА га 5 г эритилган крахмал аралаштирилиб, колба ёки пробиркаларга қуйилиб 30 минут давомида 1 атм босим остида стерилизация қилинади.

Пептонли ачитқили агар тайёрлаш учун 1 л сувга 5 г ачитқи, 5 г пептон,

5. 
   г агар аралаштириб, 1 атм босим остида стерилизация қилинади.
   

Фитопатоген бактерияларни ўстириш учун қуйидаги таркибдаги табиий озуқа мухитларидан фойдаланилади: картошкали глюкозали агар (карошка 200, глюкоза 100 , агар 20 г); карошкали сахорозали агар (1000 мл картошка экстракти ( 1800 г картошка 4500 мл сувда қайнатилади), сахароза 40 г, агар 40 г; картошкали декстрозали агар (картошка 200 г, декстроза 20 г, агар-агар 20 г).