Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси қишлоқ ХЎжалиги вазирлиги тошкент давлат аграр университети

Бактерияларни ўстириш учун озиқа тайёрлаш

Озиқалар таркибига кўра оқсилли, пептонли ва синтетик турларга бўлинади. Бу озиқаларнинг ишқорли ёки кислотали мухити бактерияларнинг ўсишида асосий омил хисобланади. Бактериялар нейтрал ва кислотали

(рН 7,0-7,5) мухитда яҳши ўсадилар. Озиқа мухитининг рН ўлчаш учун лакмус қоғозидан фойдаланилади. Қизил ранг кислотали, кўк ранг ишқорли мухитни кўрсатади. Озиқа мухити унверсал индикатор қоғозида (рН 1 дан 10 гача) ҳам махсус шкалага қўйиб аниқланади.

Тайёрланган озиқалар албатта стерилизация қилинади. Стерилизация муддатлари ва миқдори озиқанинг таркибига боғлиқ. Бунинг учун лаборатория автоклавларидан фойдаланиб, стерелизация муддатлари 20 30 минутдан, 1 соатга қадар давом этади. Таркибида глюкоза бўлган озиқалар 112 ⁰ С хароратда 30 минут 0,5 атм. босимида стерилизация қилинса, табиий озиқа мухитлари 1 атм. босим остида 1 соат стерилизация қилинади.

Соф ҳолдаги турларни сақлашга мўлжалланган озуқа муҳитлари, идишлар, стерилизация қилинган бўлиши шарт. Шиша идишлар автоклавларда 1 атм. босим остида 1 соат давомида, ёки қуритиш

137
шкафларида 160 ⁰С да 2 соат давомида стерилизация қилинади. Бунинг учун улар устидан қоғоз билан ўраган бўлади.
Оқсилли озиқа мухитлари

ГПҚ (гўштли пептонли қайнатма) ни тайёрлаш учун 1 кг ёғи ажратилган мол гўшти қиймалагичдан ўтказилиб 2 л сувда аралаштирилади ва 2 соат давомида қайнатилади. Қайнатмадан сузғич ёрдамида гўштни ажратиб олиб унга озгина сода, 1% пиптон ва 1% глюкоза қўшилади. Ҳосил бўлган озуқа яна бир марта қайнатилиб, қоғоз фильтрдан ўтказилади. Қайнатманинг тиниқ ранг ҳосил қилиши учун унга битта туҳум оқи аралаштирилади. Тайёр бўлган қайнатма 10 см³ миқдорда пробиркага қўйилиб паҳтали қопқоқ билан ёпилади. Тайёрланган қайнатма (ГПҚ)

10. 
    минут давомида 120⁰ С ҳароратда автоклавда стерилизация қилинади.
    

ГПА (гўштли пептонли агар) тайёрлаш учун 1 л ГПҚ га 20 г агар агар қўшиб мунтаззам қайнатилади. Озиқа совутилгандан кейин 45 минут давомида 0,5 атм. босим остида автоклавда стерилизация қилинади.

Крахмалли гўштли пептонли агарни тайёрлаш учун 1 л ГПА га 5 г эритилган крахмал аралаштирилиб,клоба ёки пробиркаларга қуйилиб 30 минут давомида 1 атм. босим остида стерилизация қилинади.

Пептонли ачитқили агар тайёрлаш учун 1 л сувга 5 г ачитқи, 5 г пептон,5 г агар аралаштириб, 1 атм босим остида стерилизация қилинади.

Фитопатоген бактерияларни ўстириш учун қуйидаги таркибдаги табиий озиқа мухитларидан фойдаланилади: картошкали глюкозали агар (карошка 200, глюкоза 100 , агар 20 г); карошкали сахорозали агар (1000 мл картошка экстракти ( 1800 г картошка 4500 мл сувда қайнатилади), сахароза 40 г, агар 40 г; картошкали дестрозали агар (картошка 200 г, декстроза 20 г, агар 20 г). Кўпчилик фитопатоген бактериялар Чапека озиқа мухитида яхши ўсади. Унинг таркиби қуйдагича: магний сулфат 0,5 г,сувсиз фосфат калий 1,0 г,

138
калий хлорид 0,5 г, темир сулфат 0,01 г, натрий нитрат 2,0 г, глюкоза 20 г , агар 20 г, сув 1 л.