Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги олий таълим тизими педагог ва раҳбар кадрларини қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини оширишни ташкил

2.
 
Ёрдамчи таълим воситалари 
– графиклар, чизмалар, намуналар 
бўлиб, буларга қуйидагиларни мисол қилиб олишимиз мумкин: модель, 
муляжлар, график, жадвал, диаграммалар, намуналар, чизмалар, схема ва 
бошқалар. 
3.
 
Ўқув - услубий материаллар - 
ўқув материаллари яъни, 
дарслик, хрестоматия ва бошқа ўқув қўлланмалар ѐрдамида ўзлаштирилган 
ўқув материалларини мустаҳкамлаш учун машқлар, йўриқнома, ўқув 
топшириқлари ѐзилган тарқатмалар. Булар талабаларнинг мустақил 
ишларини фаоллаштиришга ѐрдам берадилар. Мисол учун: Иш варақаси, 
эслатма, назорат варағи ва матнлар. Булар ўқувчиларнинг мустақил 
ишларини фаоллаштиришга ѐрдам беради. Доно халқимизда «минг марта 
эшитгандан кўра бир марта кўрган яхши» деган нақл бор. Ўқитувчининг 
фақатгина оғзаки баѐн методи ѐрдамида дарс ташкил этилса ўқув 
материалини ўзлаштириш кўрсаткичи 10% бўлиши эҳтимолдан йироқ эмас. 
Бундай шароитда дарс ўтиш самараси паст бўлади. Машғулотларда ўқув 
материалини ҳам кўргазмали шаклда тақдим этиш, шу билан бирга 
ўқувчиларни амалий иш жараѐнини ҳам ташкил этилиши мақсадга 
мувофиқдир. 
 

---

47 
2.2.
 
Замонавий таълим воситалари. Чизмали органайзерлар 
Чизмали (график) органайзерлар техникаси ѐрдамида ўқувчиларнинг 
амалий фаолиятини ташкил этиш – дарснинг самарадорлигини оширишда 
муҳим аҳамият касб этади. График органайзерларга -
 
тоифалаш жадвали, 
БББ, концептуал жадвал, венн диаграммаси, инсерт, кластер, нима учун?, 
қандай? ва бошқа чизмали топшириқларни машғулотларда бажариш кабилар 
киради. Бунда ўқувчилар турли жадвал ѐки чизма кўринишида бўлган ўқув 
топшириқларни бажарадилар. 
Қуйида келтирилган ўзлаштириш фоизларига эътибор қаратилса, 
ўқув топшириқларининг нақадар билимни ўзлаштириш жараѐнида аҳамияти 
катта эканлигини биламиз: 

5%, - оғзаки равишда материалларни ўзлаштириш кўрсаткичи бўлган 
шароитда дарс ўтиш самарасиз бўлади; 

10 % - машғулотларда ўқув материални кўргазмали шаклда тақдим этиш 
лозим. Агар кўрсатмали материаллардан фойдалаНильса ва қўшимча 
материал ўқитувчи томонидан ўқиб берилса; 

20 % - ҳам кўриб, ҳам эшитсак, яъни техник воситалардан 
фойдаланильса; 

50 % - баҳс мунозарага киришилса; 

75 % - мавзу бўйича амалий топшириқлар бажарилса; 

90 % - муҳокама қилиб бир-бирига ўргатишса. 
Ўқув машғулотларида педагогик технологиялар, интерфаол усуллар, 
чизмали органайзерлар ѐрдамида ишлаб чиқилган ўқув топшириқларни ўзида 
мужассам этган ҳолда, ишлаб чиқилган 
“ИШ ДАФТАРИ
‖ни тайѐрлаш ва 
улардан машғулотларида кенг фойдаланиш дарс самарадорлигини оширишга 
хизмат қилади. Хусусан, тарих фанидан иш дафтарларини ишлаб чиқиш ва 
дарс жараѐнига татбиқ этиш дарсни натижавийлигини, эффектини сезиларли 
даражада юқорига кўтаради. Бу иш дафтарларидан ўқитувчи билан 
ҳамкорликда ўқувчи дарснинг ҳар бир босқичида унумли фойдаланади. 
Масалан:
-