Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги муқимий номидаги қЎҚон давлат педагогика институти ўзбекистон табиий географияси фани бўйича

Nurota rayoni tarkibiga Oqtog’, qoratog’ tizmalari va uning etaklari, Nurota botg’i, Nurota tizmasi va uning janubiy yonbag’ri qiradi. Tog’ tizmalari, botiq va tog’ oldi tekisliklari kenglik bo’ylab cho’zilgan. Tog’ tizmalari paleozoy erasining cho’kindi va intruziv jinslaridan, botiqlar hamda tog’ oldi tekisliklari To’rtlamchi davrning prolyuvial jinslaridan tashkil topgan. Rayon hududining mutlaq balandligi 400-900 m dan to 2000 m gacha boradi. Rayonda Zarafshon kabi yirik daryolar yo’q, sug’orish manbai tog’lardan oqib tushadigan soylar va yer osti suvlari hisoblanadi. Rayon iqlimi qishning qattiqligi, yozining issiq va quruqligi bilan boshqa rayonlardan ajralib turadi. Yanvar oyining ko’p yillik o’rtacha harorati -1⁰, eng past harorati -29⁰ bo’lgan. Vegetatsiyali qishlar 46 % ni, manfiy haroratlar yig’ndisi - 140⁰ ni tashkil etadi. Iyul oyining ko’p yillik o’rtacha haroarti +28⁰, eng yuqori harorat 43⁰ ni, harorat +10⁰ dan yuqori bo’lgan davrdagi o’rtacha haroratlar Yig’indisi 4440⁰ ni tashkil etadi. Yillik yog’in miqdori esa 200 mm atrofidadir.
Rayon hududida 7 ta landshaft xili ajratiladi.
Gallaorol rayoniga Nurota botig’ining sharqiy qismi, Shimoliy Nurota tog’ining janubiy yonbag’irlarini, Go’bduntog’ va Qoraqchitog’larni va ularning janubiy yonbag’irlaridagi prolyuvial qiya tekisliklar kiradi. Tog’li qismi asosan metomorfiklashgan slanetslardan, ohaktoshlardan, granodiorit va dioritlardan, tekislik qismi To’rtlamchi davrning prolyuvial jinslaridan tarkib topgan. Rayon hududini soylar myeridian yo’nalishda kesib o’tgan. Ulardan eng kattalari qorasu (0,5 m³/sek), Tusin (0,9 m³/sek) va boshqalar.
Rayon okrugda yillik yog’in miqdorining ko’pligi bilan ajralib turadi. o’rtacha yillik yog’in miqdori (400 mm) tuproqda iyun oyining boshigacha namning saqlanib turishini ta’minlaydi. Bu esa bahorikor donli har yili etarli miqdorda hosil olish imkonini byeradi.
Qish rayonda Nurota, Samarqand, Kattaqorg’on rayonlaridagiga nisbatan qattiqroq bo’lib, manfiy haroratlar yig’ndisi -150⁰ ga, yanvarning ko’p yillik o’rtacha haroarti -2⁰ ga, mutlaq manfiy harorat -30⁰ ga teng. Vegetatsiya davom etadigan qishlar 38 % ni tashkil etadi. Iyulning ko’p yillik o’rtacha harorati +27⁰, eng yuqori harorat +42⁰ gacha ko’tariladi. Rayon hududida 3 ta landshaft xili ajratilgan.
Sangzor rayoni Sangzor daryosi vodiysini va Turkiston hamda va Morguzar tog’larining Sangzor vodiysiga tutash yonbag’irlarini o’z ichiga oladi. Sangzor havzasiga qiruvchi Turkiston tizmasining shimoliy yonbag’ri kambar va qiya bo’lib, uning mutlaq balandligi sharqida 3000 m dan G’arbiga tomon pasayib, 1000 m ga tushib qoladi. Sangzor vodiysini shimoldan o’rab turgan Morguzar tog’i ensiz qator tog’lar bo’lib, janubiy yonbag’ri tik, shimoliy yonbag’ri qiya ekanligi bilan ajralib turadi.
Sangzor vodiysi To’rtlamchi davr yotqiziqlaridan tashkil topgan. Vodiyning kengligi G’arbida 17 km ni, sharqida esa torayib 5-6 km ni, mutlaq balandligi G’arbida 500-600 m ni, sharqida 1700-2300 metrni tashkil etadi.
Sangzor rayoni okrugda ancha balanda joylashganligi va G’arbga ochiq bo’lganligi sababli yillik yog’in miqdori ko’pligi (400-500 mm), qishining ancha sovuqligi (yanvarning o’rtacha haroarti -30) , yozining salkinligi (iyulning o’rtacha harorati +230) va termik resurslarining kamroqligi (33500) bilan ajralib turadi.