Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги муқимий номидаги қЎҚон давлат педагогика институти ўзбекистон табиий географияси фани бўйича

3. M i n e r a l l a sh g a n termal s u v l a r. Bunday er osti suvining turi ancha chuqurda (1500—3500 m va undan ham chukurda), asosan myozozoy va paleozoy davri yotqiziqlari orasida joylashgan. SHu sababli ularning harorati 40—70° ga etib, tarkibida har xil minerallar erigan holda uchraydi. Mineral suvlar tarkibida karbonat kislotasi, vodorod sul’fidi, yod, brom, bor, litiy, stronqiy, radioaktiv moddalar va boshqa tuzlar erigan holda mavjud.Uzbskiston hududida so`nggi yillarda 100 dan ortiq shifobaxsh terial mineral suvlar aniqlandi.
O`zbekiston hududidagi ishlatilish miqdori (sekundiga) 906,9 m³ er osti suvining 606,9 m³sek. ni chuchuk, qolgan 300 m³sek. ni minerallashgan suv tashkil etadi. O’sha minerallashgan er osti suvining har litrida 2-3 dan 15 grammgacha erigan holda har xil tuzlar mavjud. O`zbekiston hududida xozir 30 mingga yaqin quduqlar (skvajina) qazilgan bo`lib, ulardan sekundiga 150-160 m³ er osti suvi olinib, xo`jalikni turli sohalarida foydalanilmoqda. O’shaolingan er osti suvini 100% desak, uning 39,6% shahar va qishloq aholisini xo`jalik-ichimlik suv bilan ta`minlashga, 38,0% sug’orishga, 19% texnik maqsadlarda, 2,4% yaylovii suv bilan ta`minlashga sarflanmoqda.
Savol va topshiriqlar.
1. O`zbekistonning eng muhim daryolarini yozuvsiz xaritaga tushiring hamda Nima sababdan va qanday tabiny omillar ta`sirida hudud bo’yicha notekis taqsimlanganligini tushuntirib bering. 2. Nima uchun Amudaryo Sirdaryo, Zarafshon daryolariga nisbataa loyqa? 3. Ma`lumki, O`zbekiston daryolari tog’li qismida yoppasiga muzlamaydi, aksincha, tekislik qismida muzlaydi, sababini tushuntirib bering. 4. Umumiy er bilimidan olgan ma`lumotlar asosida ko`l tushunchasiga ta`rif bering. 5. O`zbekiston hududidagi ko`llar qanday yo`llar bilan paydo bo`lgaya? 7. Nima uchun O`zbekiston tekislik qismida tog’lariga nisbatan ko`llar ko`p joylashgan? 8. Nima sababdan orol suv satxi yildan yilga pasanib ketmoqda? 9. Orol suv sathi pasayishining qanday salbiy oqibatlarini bilasiz