Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон миллий университети ҳ. П. Абулқосимов, М.Ҳ. Абулқосимов иқтисодиёт қисқача изоҳли луғат «noshirlik yog‘dusi»

Инсоний ривожланиш концепцияси – БМТ томонидан 
ХХ асрнинг 90-йилларида илгари сурилган. Унда тараққиёт 
натижаларининг инсон билан ҳамоҳанг бўлиши кўзда тути
-
лади, моддий бойлик (ялпи миллий маҳсулот) билан бирга 

---

155
соғлом ҳаёт, саводхонлик, демократик институтлар билан 
биринчи ўринга қўйилади (айрим давлатлар камбағал бўли
-
шига қарамай, бу соҳада юқори натижага эришмоқдалар ва 
аксинча) ҳамда «ижтимоий ривожланиш индекси» (ИРИ) би
-
лан ўлчанади.
Инсофсиз рақобат – хўжалик юритувчи субъектнинг 
ёки шахслар гуруҳининг иқтисодий фаолиятни амалга 
оширишда афзалликларга эга бўлишга қаратилган, қонун 
ҳужжатларига, иш муомаласи одатларига зид бўлган ҳамда 
бошқа хўжалик юритувчи субъектларга (рақобатчиларга) 
зарар етказадиган ёки зарар етказиши мумкин бўлган ёхуд 
уларнинг ишчанлик обрўсига путур етказадиган ёки путур 
етказиши мумкин бўлган ҳаракатлари.
Инсофсиз рақобатни таъқиқлаш. Инсофсиз рақобат, 
шу жумладан:1) бошқа хўжалик юритувчи субъектга зарар 
келтириши ёки унинг ишчанлик обрўсига путур етказиши 
мумкин бўлган нотўғри таққослашлар; 2) юридик шахснинг 
интеллектуал фаолияти натижаларидан ва уларга тенглашти
-
рилган индивидуаллаштириш воситаларидан, товарни ин
-
дивидуаллаштириш воситаларидан қонунга хилоф равишда 
фойдаланган ҳолда товарни реализация қилиш; 3) товар
-
нинг хусусияти, ишлаб чиқариш усули ва жойи, истеъмол 
хоссалари, нархи, сифати, ишлаб чиқарувчининг (бажарув
-
чининг) кафолат мажбуриятлари хусусида истеъмолчиларни 
чалғитиш, хўжалик юритувчи субъект (рақобатчи) томони
-
дан ишлаб чиқарилаётган товарни унинг ташқи безатили
-
шини, номини, тамғаланишини, товар белгисини ва юридик 
шахсни индивидуаллаштиришнинг бошқа воситасини так-
рорлаш, реклама материалларидан, товарнинг фирма ўро
-
ви ва шаклидан нусха кўчириш орқали қалбакилаштириш; 
4) фан – техникага, ишлаб чиқаришга ёки савдога оид ах
-
боротни, шу жумладан, тижорат сирини эгасининг рози
-
лигисиз олиш, ундан фойдаланиш, уни ошкор этиш; 5) 
товар ёки молия бозорига бошқа хўжалик юритувчи субъ
-
ектнинг киришига тўсиқ қўйиш таъқиқланади. Юридик 

---

156
шахсни индивидуаллаштириш воситаларига, товарни ин
-
дивидуаллаштириш воситаларига бўлган мутлақ ҳуқуқни 
олиш билан боғлиқ инсофсиз рақобатга йўл қўйилмайди. 
Монополияга қарши органнинг Ўзбекистон Республика
-
сининг “Рақобат тўғрисида”ги қонунининг 13-моддаси ик
-
кинчи қисмининг товар белгисига бўлган мутлақ ҳуқуқни 
олиш хусусидаги қоидалари бузилганлигини эътироф этиш 
тўғрисида чиқарган қарори товар белгисига ҳуқуқий мухо
-
фаза бериш ҳақидаги гувоҳномани ҳақиқий эмас деб топиш 
учун манфаатдор шахс томонидан интеллектуал мулк бўйича 
ваколатли органга ёки судга юборилади.
Инспекция –1) тафтиш, текшириш, назорат; 2) белги
-
ланган қоида ва қонунларнинг тўғри бажарилишини текши
-
рувчи идора; 3) айрим маъмурий ҳуқуққа эга бўлган, назорат 
функциясини бажарувчи давлат бошқарув органи.