Олий ва ўрта махсус таълим

Педагогик тадқиқот натижаларидан дарслик ва ўқув қўлланмалар ёзишда фойдаланиш мумкин:
Дарслик - шундай китобки, унда маълум бир ўқув предметига тегтшли илмий билимлар асоси ДТС ва дастурда кўрсатилган ўқув мақсади ва дидактик талабларга мос ҳолда баён қилинади.
Ўқув қўлланма – шундай китобки, у ёки бу ўқув курсига тегишли дастурдаги ва ундан ташқари материаллар ҳам баён қилинади.
Ўқув-методик қўлланма – шундай китобки, унда ўқув материали қисмининг мазмуни ва уни ўрганишга тааллуқли тавсиялар баён қилинади.
Дарсликка қуйидагича дидактик талаблар қўйилади:

1. 
   Дидактик принципларни амалга ошириш.
   
2. 
   Курснинг мазмунини етакчи ғоялар, назариялар ва тушунчалар
   

98

асосида умумлаштирилиши – ўқитишнинг босқичли-модул тизимининг методологияси.

3. 
   Предмет бўйича билимларнинг таркибий элементларини аниқлаш ва уларни ўзлаштиришга бўлган талабларни ишлаб чиқиш.
   
4. 
   Предмет бўйича билимларнинг дидактик бирликларини йириклаштириш. 5.Курслараро боғланишларни амалга ошириш.
   

Нашр қилинган ишларнинг ҳажмини ҳисобга олиш. Нашр қилишга тайёрланган қўлёзмалар ва чоп этилган ишларнинг ҳажмини аниқлаш учун махсус саноқ системаси ишлаб чиқилган бўлиб, унинг асосини муаллифлик варағи ташкил қилади. Муаллифлик варағида, одатда, нашр шартномасига кўра, илмий маҳсулотнинг ҳажми белгиланади.
Муаллифлик варағи (м.в.) – муаллиф тайёрлаган материалнинг ҳажм бирлигидир. У 40000 босма белгидан иборат бўлиб, сўзлар орасидаги оралиқни, тиниш белгиларни, рақамларни ва бошқ. ҳисобга олади. Одатда, 1 м.в. - 22-24 матн саҳифасига тенг бўлиб, қаторлар ораси 2 интервалга тенг қилиб компьютерда терилган бўлиши керак.
Нашр фаолиятида “босма табоқ” атамаси ҳам ишлатилади. У орқали китобларнинг ёки бошқа босма ишларнинг ҳажми аниқланади. Китобнинг ҳажмини ҳисоблаш учун, физик босма қоғознинг майдонини 60х90 см. шартли босма қоғозга нисбатини кўрсатувчи коэффициент ишлатилади. Китобнинг шакли: 60х84 см. бўлса – коэффициент 0,93; 70х100 см. бўлса – коэффициент 1,29; 70х90 см. бўлса – коэффициент 1,17; 75х90 бўлса – коэффициент 1,26; 84х108 см. бўлса – коэффициент 1,68 бўлади.
Масалан, 60х84 см. ўлчамдаги китобнинг ҳажми – 5 б.т.; демак 5х0,93
=4,65 шартли босма табоқ бўлади.
Ҳисобли – босма варақ – китоб барча материалининг шартли ҳажми бўлиб, унга реклама кирмайди. Миқдорий қиймати бўйича ҳисобли – босма варақ, муаллиф варағидан фарқ қилмайди, аммо у қўшимча ҳисобланадиган объектларни (саҳифалар рақамини), нашриёт аннотациясини, мундарижани ҳисобга олади. Нашр қилинган ишнинг ҳажмини шартли босма табоқларда кўрсатиш қабул қилинган.
Шуни билиш лозимки, бир хил босма табоқда турли ҳажмдаги материал жойлашиши мумкин, бу шрифт ўлчамига, демак қатордаги белгилар сонига ва варақдаги қаторлар сонига ҳамда четдаги бўш қолган соҳаларга боғлиқ.

99
Юқорида айтилганларни қандай даражада ўзлаштирганлигини билиш учун магистрантларга қуйидаги саволлар берилади:

1. 
   Маъруза тезислари ва маъруза матни қандай талабларга жавоб бериши зарур?
   
2. 
   Илмий мақола ёзиш ва уни нашрга тайёрлаш талаблари қандай?
   
3. 
   Ўқув курсларининг дастурида қандай бўлимлар бўлиши керак?
   
4. 
   Дарслик ва ўқув қўлланмаларнинг мазмуни ва фарқи нимадан иборат?
   
5. 
   Дарсликка қўйиладиган дидактик талаблар нималардан иборат?
   
6. 
   Ўқув материалини муаммоли баён қилишни қандай тушунасиз?
   
7. 
   Монография, дарслик, ўқув қўлланма, методик тавсиялар бир-биридан қандай фарқ қилади?
   

13. 
    – мавзу. Педагогик тадқиқотга асосланган диссертация устида ишлаш