Олий ва ўрта махсус таълим

Илмий-педагогик тадқиқотларнинг назарий ва амалий аҳамиятини аниқлаш методлари

66
Фундаментал тадқиқотларнинг назарий аҳамиятини аниқлаш учун муаллиф қуйидаги саволларга жавоб бериши керак:

1. 
   Ишда қандай назарий хулосалар олинган?
   
2. 
   Олинган хулосалар билимнинг қайси турига тегишли?
   
3. 
   Олинган хулосалар назарияга қандай ўзгартиришлар киритади?
   
4. 
   Ишнинг натижалари қандай даражад: умумпедагогик, предметли, хусусий муаммоли аҳамиятга эга?
   
5. 
   Тадқиқот натижалари амалий ишларга қандай истиқбол очади? Экспертлар, муаллифнинг жавобларини таҳлил қилади ва фундаментал тадқиқотнинг назарий аҳамияти тўғрисида хулоса чиқаради. Эксперт методи билан баҳолашда 4 қирра ҳисобга олиниб, уларнинг ҳар бири стандарт фикрлар асосида у ёки бу сифат даражаларни ифодалайди. Экспертлар ҳар бир қиррадан ушбу ишга мос алтернативани танлаб олади (1-жадвалга қаранг).
   

Шундай йўл билан олинган экспертларнинг баҳолари умумий хулосага келишда, бир-бирига мос келади. Якуний хулоса чиқариш учун, олдиндан экспертлар берган баҳо билан фундаментал илмий-педагогик тадқиқотнинг назарий аҳамиятини таянч вариантдан олинган баҳо билан таққослаб чиқарилади.
Қуйида қирраларнинг формулалари келтирилган бўлиб, улар илмий- педагогик тадқиқотнинг назарий аҳамиятини турлича тавсифлайди.
Назарий аҳамияти жуда юқори бўлса:
^А4^Б4^В4^Г1 ^{; А}4^Б4^В4^Г2
Назарий аҳамияти юқори бўлса ^А3^Б3^В3^Г2 ^{; А}4^Б3^В3^Г2 ^{; А}2^Б4^В3^Г1 ^{; А}3^Б4^В3^Г1

Назарий аҳамияти қониқарли бўлса: ^А2^Б2^В2^Г2 ^{; А}2^Б3^В2^Г2 ^{; А}3^Б2^В2^Г2 ^{; А}2^Б3^В2^Г1

Назарий аҳамияти паст бўлса: ^А1^Б1^В1^Г4 ^{; А}1^Б1^В1^Г4 ^{; А}2^Б1^В1^Г4 ^{; А}1^Б2^В1^Г4 ^.

Амалий илмий-педагогик тадқиқотларнинг амалий аҳамиятини аниқлашда қуйидаги саволларга жавоб бериш керак:

1. 
   Ишда қандай хулосалар, таклифлар ва тавсиялар олинган?
   
2. 
   Муаллифнинг таклифлари мавжуд тавсиялардан нимаси билан фарқли?
   
3. 
   Қайси категория ходимлар тадқиқот натижаларини амалиётда қўллашга қизиқишади?
   
4. 
   Олинган натижаларни жорий қилиш кўлами қандай?
   
5. 
   Олинган натижаларни қайси соҳаларга қўллаш мумкин?
   
6. 
   Тадқиқот натижаларини жорий қилишга тайёрлиги қандай?
   
7. 
   Олинган натижаларни амалиётга жорий қилишнинг ижтимоий- иқтисодий самараси қандай?
   

67
Амалий илмий-педагогик тадқиқотларнинг амалий аҳамиятини аниқлаш учун эксперт методи билан баҳолашнинг 5 қирраси ишлатилади. Эксперт муаллифнинг жавобларини таҳлил қилиб, ушбу ишга мос келадиган алтернатив жавобларни танлайди (2-жадвалга қаранг). Экспертнинг шахсий баҳолари умумий хулоса чиқариш учун ўзаро мос келади. Амалий илмий- педагогик тадқиқотнинг амалий аҳамияти тўғрисидаги умумий хулоса, қирралар формуласи билан таянч вариант натижасини солиштириш орқали чиқарилади.
Амалий аҳамияти жуда юқори бўлса: ^А4^Б4^В4^Г4^Д3,4 ^{; А}3 ^Б3 ^В3 ^Г3 ^Д3,4^{; А}3^В4^В3^Г3^Д3

Амалий аҳамияти юқори бўлса: ^А3^Б3^В3^Г3^Д3^{; А}3^Б2^В3^Г3^Д3

Амалий аҳамияти қониқарли бўлса: ^А2^Б2^В2^Г2^Д3,4 ^{; А}2^Б1^В2^Г2^Д2,3

Амалий аҳамияти паст бўлса:

^А1^Б1^В1^Г1^Д1,2 ^{; А}2^Б2^В2^Д1,2