Олий таълим муассасаларининг ўзбек тили ва адабиёти бакалавриат йўналиши таълим дастурида талабаларга миллий қадриятларимиздан бўлган ўзбек шевалари тўғрисида илмий-амалий билимларни бериш кўзда тутилган

 
 
Шевалар 
Анд. - Андижон шевасида 
Бух. - Бухоро шевасида 
Жиз. - Жиззах шевасида 
жл. - ж-ловчи шеваларда 
Нам. - Наманган шевасида 
Сурх. Сурхондарё шевасида 
Сам. - Самарқанд шевасида 
Тошк. - Тошкент шевасида 
Фарғ. - Фарғона шевасида
 
Хор. - Хоразм шеваларида 
Қозоқ-найман - қозоқ-найман 
шевасида 
қарлуқ - 
қарлуқ лаҳжасида 
қурама
қурама шеваларида 
Қўқон - 
Қўқон шевасида 
қипчоқ
қипчоқ лаҳжасида 
Қашқ. –Қашқадарё шевасида 

---

6 
СЎЗ БОШИ 
 
Ўзбек диалектологияси фани университетлар ва педагогика 
институтларининг ўзбек тили ва адабиёти факулътетларида ўқитилади. 
Ушбу дарсликда ўзбек диалектологиясининг назарий асослари акс 
эттирилган.
Маълумки, шева материаллари ўзбек адабий тилининг луғавий 
меъёрларини белгилаш, турли соҳаларнинг илмий терминологиясини 
тартибга 
солиб, 
тилнинг 
имловий 
ва 
орфоэпик 
қоидаларини 
такомиллаштириш каби масалаларни ҳал этишда ёрдам беради. Шева 
материаллари нафақат ўзбек тили тарихи учун, балки этнография, тарих, 
ареал лингвистика, эколингвистика ва бошқа соҳалар учун ҳам муҳим манба 
бўлиб ҳисобланади. Шу боис ҳам Олий ўқув юртини тугатган она тили 
ўқитувчиси ўзбек адабий тилини қанчалик мукаммал эгаллаган бўлса, 
шеваларнинг ўзига хос хусусиятларини ҳам яхши билиши, ўқув 
машғулотларида ўзбек адабий тили билан шевалар ўртасидаги 
муносабатларни изоҳлай олиши зарур бўлади.
Маълумки, ўзбек тили асрлар оша шаклланиб, тараққий этиб келди. 
Аждодларимиз заковати туфайли тилимизнинг ноёб жавоҳирлардан иборат 
сўз хазинасига янги сўзлар қўшилиб, унинг нафосати ва имкониятларини 
беқиёс даражада оширди. Ўзбек тилининг бундай бой ва бетакрор ўзига 
хосликларини, мўъжизалар ярата оладиган, қудратини оширадиган лисоний 
манбаларини аниқлаш, уларни авайлаб асраш лозим. Шу боис ҳам 
шеваларни ўрганиш – халқ тили, тарихи, этник-маданий ҳаётини тадқиқ 
этиш учун қимматли материаллар беради. Сабаби жонли халқ шевалари 
адабий тилнинг ёзма ёдгорликларига нисбатан қадимий манбадир. Шунинг 
учун ҳам шеваларни ўрганиш илмий ва амалий аҳамиятга эгадир.
Муаллиф 

---

7