Олий таълим муассасаларининг ўзбек тили ва адабиёти бакалавриат йўналиши таълим дастурида талабаларга миллий қадриятларимиздан бўлган ўзбек шевалари тўғрисида илмий-амалий билимларни бериш кўзда тутилган

лингвистиканинг 
назарий асослари асосида ўрганилмоқда. Шеваларни бу 
усулда ўрганиш бўйича жаҳон тилшунослигида, жумладан, ўзбек 
тилшунослигида ҳам илмий тадқиқот ишлари амалга оширилган. 
Маълумки, Ареал лингвистика фани ўзбек диалектологиясининг давоми 
сифатида юзага келди. Шу боис ҳам улар ўртасида узвий алоқа бўлиши 
табиий. Ареал лингвистика соҳасида шеваларнинг ўзига хос хусусиятлари 
ҳудудий жиҳатдан ўрганилиб, уларнинг хариталари яратилади. Албатта, 
ҳозирги кунгача диалектология соҳасида амалга оширилган тадқиқотлар, 
тўпланган фактик материаллар ўзбек шевалари бўйича яратилаётган 
хариталар учун асос бўла олади.
Ўзбек диалектологияси фолклор, этнография, санъат фанлари билан 
ҳам яқин алоқада бўлиб, уларнинг материалларига асосланади ва улар учун 
манба вазифасини бажаради.

---

16 
Транскрипция
 Транскрипция
лотинча сўз бўлиб қайта ёзиш деган маънони 
билдиради. Транскрипция шевалардаги тил товушларини ёзувда аниқ 
ифодалаш учун қўлланиладиган ҳарфлар ҳамда белгилардир. Шеваларни 
ёзиб олишда транскрипция учун халқ истеъмолидаги лотин, ўзбек, рус 
алфавитларидан айрим ўзгартиришлар киритиш билан фойдаланилади. 
Шеваларда учрайдиган баъзи товушларни транскрипция билан беришда 
диакритик белгилардан ҳам фойдаланилади.
Транскрипциянинг
фонетик
ва 
фонематик 
транскрипция каби 
турлари мавжуд. Шевалардаги товушларни талаффузига қараб ёзиб олишда 
фонетик транскрипция қўлланилади. Шеваларни, халқ оғзаки ижоди 
намуналарини ёзиб олишда фонетик транскрипциядан фойдаланилади. Бу 
транскрипция умумий, хусусий, экспериментал фонетика ютуқларига 
асосланади. Фонематик транскрипция фақат фонемаларнинг талаффуз 
нормаларини ҳисобга олиш учун ишлатилади.
Транскрипция қўлланиш доирасига кўра турлича бўлади.
1.