Oligofrenopsixologiya surdopsixologiya logopsixologiya tift opsixot ogtya

Sotsiom etriya metodi. 
Bu m etod shaxslararo m unosabatlarni, 
shuningdek, bolalarning guruhdagi o 'rnin i o'rganish im kon in i b e ­
radi. Bunda asosan quyidagicha savollardan iborat an ketalar tarqati- 
ladi: «Sen kim bilan sayrga borishni xohlaysan?», «Sayrda kim bilan 
o 'y n ashn i xohlaysan?», «Tug'ilgan kuningga kim ni ta k lif etasan?», 
«Kim bilan bir partada o'tirish ni xohlaysan?» va h.k.
M aktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarga bunday savollar b e ­
rish tavsiya etilmaydi. Bunda bolaga o'ziga yoqqan 3 ta o'yinchoqni 
tanlab olish tak lif etiladi. So'n g bolaga «maxfiy tarzda» shu 
o'yinchoqlarni o'ziga yoqqan bolalar shkafchasiga solib qo'yish tav­
siya etiladi. Olingan natijalar sotsiogram ma jadvalida aks ettiriladi. 
Jadvalda aks etgan natijalar yordam ida g uru h «yulduzlari», lider 
bolalar gu ru h i aniqlanadi. Shuningdek, bu m etod yordam ida bola­
larning k im lar bilan do'stligi yoki do'stlashishga intilishlari haqida 
m a ’lumot olinadi.
133

---

Sotsiometriya metodi xuddi test metodi kabi bolalarni shaxs­
lararo munosabati haqida tashqi ko'rinishdagi m a ’lumotlarni b e ­
radi. Shuning uchun, to'Iaqonli m a ’lumotga ega bo'lish uchun 
sotsiometriya metodi boshqa psixologik m etodlar bilan birgalikda 
qo'llanilishi tavsiya etiladi.
Logopsixologiyaning rivojlanish tarixi
Qadimgi Rim pedagogi M.F.Kventilian o'zini «notiq tarbi- 
yalovchi» ustoz deb hisoblaganligi uchun ham bolalar nutqining 
o'zgarishiga, nutqda uchraydigan nuqsonlarga katta e ’tibor bergan. 
U bolalarning nutqi yoshlik chog'idanoq sof bo'lishi uchun kurash- 
gan va bolalarni uyda tarbiyalash uchun olinadigan enaga va m urab- 
biylarning talaffuzi yaxshi bo'lishi kerak, deb uqtirgan. Shuningdek, 
Kventilian musiqiy t a ’lim berish masalasiga ham bolaning nutqini 
yaxshilash nuqtayi nazaridan qaradi. Tilni o'rganishda musiqadan 
foydalanish talaffuzning yaxshilanishiga yordam beradi, nutqning 
uslubini yaxshilaydi, uni ifodali nutqqa aylantiradi, deb hisoblagan. 
Bu ishlarda nutqning talaffuz tomoni, lug'at boyligi, gram m atik 
tuzilishi, mantiqiy va tovush tom onlarini o'zgartirish masalalariga 
h am alohida e ’tibor bergan.
Nutq nuqsoniga ega bolalarda intellektual rivojlanish su r’ati 
orqada qolishi m um kin. U atrofdagilar bilan kam m uloqotga k ira ­
di, shunga bog'liq holda tasavvur doirasi chegaralanadi, tafakkur­
ning rivojlanish tempi orqada qoladi. Shunday qilib, nutqiy buzilish 
tahlili psixik rivojlanishning turli tomonlari bilan bog'liqligi asosida 
nutqiy patologiyalar mavjud bolalarni o'rganishga kompleks yon- 
dashuv bo'lishni talab etadi. Uni maxsus psixologiyaning tarkibi 
bo'lgan logopsixologiya fani o'rganadi. Logopsixologiya fani rivojla- 
nishin in g bir necha bosqichlari mavjud: