Олабўжи романдан катта хикоя

– Нимаси кулгили, нимаси? – Ултонни кўриб, унга мурожаат 
қилди: – Бу нима савдо, ўртоқ Султонов? Сиз табиатшунос-ку, 
биларсиз? Шу жун қалпоқни бошимга илдимми, тамом! Шу қуш пайдо 
бўлади... Сизники эмасми мабодо? 
– Бўлиши мумкин, – деди Ултон. – Инига теккан бўлсангиз? 
– Э, мен ёш боламанми... 
– Билмадим... – Шунда Зиёдулланинг тиззасига уриб кулаётгани 
Ултоннинг эътиборини тортди-ю, унинг кўзига кўзи тушиши замон бир 
гап айтмоқчи эканини англади. 
Англабоқ...
...Қайси куни Дунёларнинг дачасида қирғий боласи борлиги, у 
айвонда – қафасда туриши, меҳмонхона тўрида эса – телевизор устига 
фосфор бургут қўйиб қўйилгани ҳақида Баҳорнинг ҳикоясини эслаб 
қолди. Шунга баробар... 

---

443 
...ўзининг боғида – ёнғоқ остида Қаюм новвойнинг қалпоғига 
қирғий урилиб ўтгач, Дунёнинг: “Мен биламан бунинг сабабини...” 
дегани ҳам ёдига тушди. 
Демак, оқ қалпоқлардан бири ўша қирғий боласини инидан 
олган... 
Абдуқаюм-ку бу ишни қилмайди. Демак... Ана шунинг учун 
Тўлагановнинг жўжаларини қийратар экан-да! 
Ултон шу фикрга келгач, Ўзоқ Тўлагановдан нафратланиб 
қолмай, унга раҳмиям келиб кетди ва умуман, бу тўғрида оғиз 
очмасликка қарор қилди. 
Сўнг миясида бир фикр чақнади: “Бу нима учун Зиёдуллага қуш 
боласини обериши керак экан? 
Бўтабой Сўпининг югурдагими буям?” 
Сўнгра онгида бошқа фикр уйғонди: ҳали қизил командирнинг 
хотини ҳақида нега суриштириб қолди: “Исмини сўради? Кейин соатига 
қаради?” 
Ниҳоят бу майда ўйларга ҳам барҳам берди: балки бир “сабаби” 
бордир?. 
Ахир бу одам илгаридан сергумон: ҳар нарсадан бир айб топади...