Океанларнинг материкка туташ қисмлари билан бирга

КАРПАТ ТОҒЛАРИ ВА ДУНАЙ БУЙИ ТЕКИСЛИКЛАРИ
Бу табиий ўлканинг континент ичкарисида жойлашганлиги ва Альп бурмаланиши минтақасига мансублиги унинг табиий шароити хусусиятларини бслгилайди. Унинг таркибига ўртачл баландликдаги Карпат тоғ системаси ва Дунай ўрта ва қуйи оқими бўйида жойлашган текисликлар киради. Рельефига кўра бир-биридан фарқ қиладиган бу территориялар келиб чиқишига кўра ўзаро мустаҳкам боғлиқдир. Ўлканинг чекка шимолидан бошқа ҳамма қисми Дунай ҳавзасига киради. Ички ёнбағирлари тик, шарқ томонда қабариқ бўлаги ёйсимон Карпат тоғлариЎрта Дунай ҳавзасига киради. Карпат тоғларидан жанубда Болқон ярим оролига чегарадош ерда майдони жиҳатидан кичикрок бўлган Қуйи Дунай пасттекислиги бор. Ўрта Дунай ҳавзаси ва Қуйи Дунай пасттекислиги бурмаланиш минтақасида жойлашган тоғ оралиғи букилмасининг кенг қисмларидан иборат.




Ш арқий Карпат тоғларининг тузилиши (М. В. Муратовдан)
1. Россия платформасининг токембрий фундаменти. 2. Карпат тоғлари фундаментининг токембрий ва палеозой жинслари. 3. Платформанинг палеозой жинслари. 4. Юра жинслари. 6. Қуйи бўр жинслари. 6. Юқори бўрнинг қуйи катламлари. 7. Сенон (флши) жинслари. 8. Платформа фацияларидаги юкори бўр жинслари. 9. Палеоген жинслари. 10. Закарпатьенинг миоцен ea пллоцен жинслари. 11. Закарпатьенинг эффузив жинслари. 12. Карпатолдининг қуйи миоцен жинслари. 13. Карпатолдининг тартон ea сармат жинслари.


Бурмалар ҳосил бўлиши ва Карпат тоғлари кўтарнлишининг дастлабки босқичлари мезозойнимг иккинчи ярмида рўй берган; тоғ ҳосил бўлиши палеоген бошида энг кучайган ва Альп тоғларида орогенезнинг асосий босқичлари бошланганда тугаган. Карпат тоғларининг кўтарилиши билан бир вақтда унгн қўшни районлар чўккан. Карпат тоғларининг ички қисмида чўкиш билан бирга ер пўстида ёрилишлар бўлган, бу ёриқлар бўйлаб кучли вулкан ҳаракатлари рўй берган. Палеоген даврида бошланган чўкишлар натижасида Ўрта Дунай ҳавзаси ўрнида кенг тоғ оралиғи букилмаси ва Дунайнинг қуйи оқими бўйлаб ботиқ вужудга келган.
Карпат тоғлари системаси Юқори Дунай олдида, унга Морава ирмоғи қуйиладиган жой яқинида жануби-ғарбдан шимоли-шарққа чўзилган пастроқ Кичик Карпат кристалл массивларидан бошланади. Шундан сўнг Карпат тоғлари кенглик бўйлаб йўналади, кенгаяди ва баландлашади. Чехословакия билан Польша оралиғидаги чегарада Баланд Татра ва Паст Татрп кристалл массивлари кўтарилади. Баланд Татра ва бутун тоғ системасининг энг баланд чўққиси герлаховски-Штитнинг баландлиги 2655 м га етади. Баланд Татралардан шимол томонга Бескид тоғлари чўзилган.
Улар параллел тизмалар занжиридан иборат бўлиб, флишдан тузилган. Улар ясси ёй шаклида бўлиб, Ғарбий ва Шарқий Бескид тоғларини ҳосил қилади. Шаркин Бескид тоғлари яна Ўрмонли Карпат тоғлари деб ҳам аталади, унинг катта қисми Россияда жойлашган.
Руминияда тоғ тизмалари ва массивлари учбурчак ҳосил қилади, унинг ички қисмида кенг сойлик жойлашган.

Ш арқда флиш жинсларидан тузилган ва алоҳида-алоҳида кристалл массивлари бўлган Шарқий Карпат тоғлари кўтарилиб туради.