Oila psixologiyasi fanning predmet maqsadi va vazifalari

Juftlik oila

• alohida, bir-biriga unchalik yaqin bо‘lmagan yoki mutloq begona ikki kishi о‘rtasidagi nikohni nazarda tutgan bо‘lib, ular о‘rtasidagi munosabatlar har doim ham mustahkam bо‘lmagan va tomonlarning xohish-irodasiga kо‘ra u istalgan vaqtda barbod bо‘lishi ham mumkin edi. Hozirda mavjud bо‘lgan oilalarda shaklan shu model saqlab qolingan.

Patriarxal oila

• bir erkak kishining bir yoki bir nechta ayol о‘rtasidagi nikohiga asoslangan bо‘lib, bunda erkakning huquqlari xotininikidan kо‘proq bо‘lgan, nikohning bu shakli ayni xususiy mulkchilik rivojlangan davrlarda keng tarqalgan. Bunday oilada, tabiiy erkak huquqlari ustivor bо‘lib, uning har qanday oila masalalarini yechish va qarorlar qabul qilishdagi mavqei yuqori hisoblangan. Shu sababli avlodlarning kelib chiqishi, urug‘ning tarqalishi kabi masalalar erkakning avlodlari shajarasidan boshlangan, mulkka egalik va unga vorislik ham erkaklar tabaqasi orqali yuritilgan.

Monogam oila

Bir erkak va bir ayol juftligi о‘rtasidagi nikoh munosabatlarini nazarda tutadi.

Oilaning bunday shakli taxminan uch ming yillar avval paydo bо‘lgan. O`z mohiyatiga kо‘ra bu - patriarxal oilaning bir kо‘rinishi hisoblanib, yaqin yillardan buyon oilaning bu shakli ayollar va ayollarning teng huquqliligi, bolalar tarbiyasidagi muayyan erkinlik, ona va bolaning oila hayotidagi nufuzini ortishi shaklida rivojlanib kelmokda.

Rus sotsiologi S.Golodning yozishicha, Yevropa xalqlari hayotida, oilaviy munosabatlarda kuzatiladigan barcha ijobiy jarayonlar monogam, patriarxal oilaning saqlanib qolingani sababli rо‘y bergan bо‘lsa, qolgan barcha salbiy holatlar aksincha, oilada rо‘y berayotgan salbiy, yomon jarayonlardan kelib chiqadi. Bu kabi talqinlar tabiiyki, kо‘plab tadqiqotchilarga oila va uning istiqbolini tushunishga, mazkur yо‘nalishda jiddiy tadkiqotlar olib borishga xalaqit beradi
Ikkala jins vakillari xaq-huquqlarining amalda tenglashib borayotganligi xotin-qizlarning erkaklar - yigitlar oldida о‘zini tutishi va о‘z navbatida yigitlarning qizlarga, erkaklarning ayoliga bо‘lgan munosabatlari, xushomad qilishlarida о‘z aksini topmoqda. Ayniqsa, Yevropa xalqlarida nikoh oldi sovchilik instituti yо‘qolib, uning о‘rniga о‘z xohishi bilan о‘ziga nikoh sheriginini tanlashi an’anasi barqarorlashdi. Lekin ayni holat saqlanib qolgan mamlakatlarda, jumladan, О‘zbekistonda oila institutiga munosabat boshqacharoq, ya’ni an’analarga sodiqlik saqlanib qolgan. Sovchilikning ahamiyati shundaki, bunda о‘rtada turganlar, kelin- kuyov oilasini tanigan, bilgan, surishtirgan odamlar bо‘lgani sababli ham ular yosh oilaning mustahkam bо‘lishidan juda manfaatdordirlar, shuning uchun haqiqiy о‘zbekona mezonlar, “teng- tengi bilan” tamoyili asosida, sovchilar yordamida qurilgan nikohlar aksariyat holatlarda mustahkam bо‘ladi.