Ogahiyning tarixiy-badiiy asarlaridagi mumtoz lirik janrlar vazni masalasi haqida

Ismailov Is’haqjon Otabayevich

f.f.n., UrDU dotsenti.

@Iskhaqjon_ISMAILOV

[phone]

OGAHIYNING TARIXIY-BADIIY ASARLARIDAGI MUMTOZ LIRIK JANRLAR VAZNI MASALASI HAQIDA

Annotatsiya: Ushbu maqolada Ogahiyning tarixiy asarlaridagi mumtoz lirik janrlarning vazni masalasi haqida fikr yuritiladi.

Каlit soʻzlar: aruz, mafoiylun, foilotun, bahr, rukn, zihof.

Аннотация: В этой статье обсуждается вес классических лирических жанров в исторических произведениях Агахи.

Ключевые слова: аруз, мафаъийлун, фаъилатун, бахр, стоп, зихаф.

Resume: This article discusses the weight of classical lyric genres in Agahi’s historical writing.

Key worde: aruz, mafoiylun, foilotun, bahr, rukn, zihof.
Muarrixlik mahoratini Munis tajribasidan boshlagan Ogahiy shoirlik salohiyatidan kelib chiqqan holda individual mahoratini tarixiy asarlarida ham munosib davom qildirgan. “Riyozu-d-davla”, “Zubdatu-t-tavorix”, “Jome’ ul-voqeoti sultoniy”, “Gulshani davlat”, “Shohidu-l-iqbol” tarixiy asarlar turkumini yaratishda Ogahiy “Firdavsu-l-iqbol” kitobidan orttirgan tajribalarini yanada takomillashtirib borgan. Aynan shu jihatlari tufayli “voqe’otu futuhot ta’lifi va tarix tasnifi...” “mavrusiy xizmat va qadimiy hirfat” [1.4] boʻlib qolishiga mustahkam asos hozirladi.

Barcha tarixiy asarlarida Ogahiy muarrixlik faoliyatida nazmiy iqtidorini namoyon qilgan. Voqealar silsilasi kitobxonni bezdirib qoʻymasligi, quruqdan quruq bayon usulida soʻz aytmasdan mumtoz lirik janr va shakllarga ham murojaat qilinganki, bu she’rlar ijodkorning lirik kulliyotidan oʻrin olgan boshqa she’rlaridan na vazn bobida, na badiiyat jihatidan aslo farq qilmaydi. Kishi kayfiyatiga, voqealar silsilasiga uygʻun holatni yuzaga chiqaradi.

Ogahiy vazn tanlashda ma’lum maqsadni nazarda tutgan. Duch kelgan bahrga murojaat qilavermasdan har bir vaziyatning ruhiy holatidan kelib chiqqan holda yondashgan. Voqealar tezlashishi fonida ruknlar miqdori qisqaroq holda berilsa, ruhiy sokinlik holatida, aksincha, hijolar soni ortib boraveradi.

Tarixiy asarlardagi she’rlar vaznini kuzatar ekanmiz, muarrix-shoir aruz vaznining turfa xil bahrlaridan unumli va mohirona foydalanganligining guvohi boʻlamiz. Quyida ana shunday bahr turlariga misollar keltirib oʻtamiz: