Оғиз бўшлиғи аъзолари ва юз-жағ соҳалари тўқималарини

Инъекцион анестезия ўтказишда қўлланиладиган 
маҳаллий оғриқизлантириш воситалари 
Ҳозирги давр – тўртинчи авлод анестетиклари даври, улар иккинчи 
авлоднинг оғриқсизлантирувчи воситалари – эфир туридаги (новокаин ёки 
прокаин) ва учинчи авлоднинг – амидли анестетиклари лидокаин ва тримекаинга 
нисбатан анчагина ҳавфсиз ва самарали. 
Тўртинчи авлод маҳаллий анестетиклари таркибига чуқур таъсир этувчи 
фаол модда артикаин препарати киритилади (1974 йилда J.E. Winther томонидан 
синтез қилинган). 
Маҳаллий анестетик қуйидаги ҳусусиятларга эга бўлиши талаб этилади: 
сувда ва физиологик муҳитларда етарлича ва тез эрувчанлик; 
эритмаларда барқорорлик; 
стерилизацияга турғунлик; 
минимал токсиклик; 
максимал терапевтик таъсирга эгалик; 
тўқималарга осон сингувчанлик; 
асаб толалари охирларида импульсларни тезда блокада қила олиш; 
чуқур, тўлиқ ва давомли оғриқсизлантириш; 
тўқималарни таъсирлантирмаслик ва деструкция келтириб чикармаслик;
умумий қон окимига тушганда организмга минимал салбий таъсир этиш, 
хусусан, МАТ (Марказий асаб тизими)га; 
59 

---

метаболизми натижасида заҳарли моддалар ҳосил қилмаслик; 
қўшимча (салбий) таъсири минимал бўлиш; 
узоқ муддат сақланиш (2-3 йил). 
Сўнгги йилларда етакчи фармацевтик фирмалар: “ESPE”, “Astra”,
“Iloechst” (Германия), “L.Molteni” (Италия) “Septodont” (Франция) томонидан энг 
янги маҳаллий оғриқсизлантириш воситаларини стоматология амалиётига тадбиқ 
этганлар. Бу анестетиклар кичик дозаларда ҳам юқори самарали, қарши 
кўрсатмалари кам, катталар ва болалар учун ҳавфсиз бўлганликлари эътиборга 
лойиқдир. 
Энг замонавий анестетиклар тўқималарга чуқур сингиб бориш ҳусусиятига 
эга. Бу эса ҳавфли оғриқсизлантириш усулларидан бири бўлган ўтказувчан 
анестезиядан воз кечиш имконини беради.
Нашр қилинган маълумотларга кўра, тўртинчи авлод анестетикларини 
қўллаш натижалари: 
инсон саломатлиги учун салбий таъсири минималлаштирилган (болалар, 
ҳомиладор аёллар ва ҳамроҳ патологияси бўлган беморлар учун махсус 
анестетиклар ишлаб чиқилган); 
замонавий анестетиклар ишлатилганда 99,4% ҳолатларда асоратлар 
аниқланмаган, фақат 0,6% асоратлар қисқа муддатли бўлиб даволашни талаб 
қилмаган. 
Заҳарлилиги (токсиклиги) паст, ярим парчаланиш даври қисқа ва 
препаратлар жигар иштирокисиз метаболизация қилинади; 
умумий ва маҳаллий юкори толерантлик (таркибида вазоконстрикторлар 
миқдори жуда кам бўлганлиги, консервантлар ва буфер тизимига мансуб 
моддаларнинг йўқлиги), янги турдаги анестетиклар такрор-такрор ишлатилганда 
ҳам уларнинг таъсири сусаймайди ва аллергик реакцияларнинг олди олинади; 
анестетикнинг оқсиллар билан юқори даражада боғланиш ҳусусияти 
оғриқсизлантиришнинг узок давомийлигини таъминлайди; 
аралашув соҳасида ишончли гемостаз шароити мавжуд; 
60 

---

операциядан кейин қўшимча оғриқсизлантириш (аналгезия)га эҳтиёжнинг 
йўқ. 
- 
5 ёшгача бўлган болаларга таркибида томирни торайтирувчи моддаси 
бўлган, барча маҳаллий анестетикларни киритиш, улар юрак-томир тизимининг 
лабиллиги сабабли бола ҳаёти учун ҳавфли бўлиши мумкин. Шу сабаб 
амбулатория шароитида 5 ёшгача бўлган болаларга таркибида возоконстр бўлган 
анестетикларини ишлатмаслик керак. Стационар шароитида эса кичик ёшдаги 
болаларда ўтказиладиган жарроҳлик аралашувларида юқорида эслатиб ўтилган
анестетикларга қон томирларини торайтирувчи моддалар қўшиб ишлатиш 
мумкин (қарши кўрсатма йўқ).
Қуйидаги препаратлар энг кенг тарқалган оғриқсизлантирувчи воситалар 
сирасига кирадилар: