Оғиз бўшлиғи аъзолари ва юз-жағ соҳалари тўқималарини

Иммунологик ҳимоя 
244. Организм ҳимоясининг асосий носпецифик (хусусий бўлмаган) омил-
ларини санаб беринг? 
245. Бирламчи иммунтанқислик нима билан боғлиқ? 
246. Иккиламчи иммунтанқислик ҳолати қандай юзага келади? 
247. Қондаги кальцийнинг нормал миқдори? 
56 

---

248. Қондаги кальций миқдорини қандай гормонлар назорат қилади? 
249. Қандай қилиб ПТГ қондаги кальций миқдорини оширади? 
250. Кальций алмашинувида Д витаминининг иштироки қандай изоҳлана-
ди? 
251. Кальцитонин қондаги кальций миқдорига қандай таъсир қилади? 
II
. БОБ. 
БОЛАЛАР СТОМАТОЛОГИЯСИДА 
МАҲАЛЛИЙ ВА УМУМИЙ ОҒРИҚСИЗЛАНТИРИШ 
Руҳий ёки (соматик) жисмоний оғриқ деярли ҳамма маълум 
касалликларнинг ривожланиши ва турли босқичларида кузатилади. Оғриқни 
57 

---

камайтириш тиббиёт илми ва амалиётининг энг мураккаб муаммоларидан бири 
ҳисобланади. 
Маҳаллий оғриқсизлантириш усулларини ривожланишидаги аҳамиятга 
молик даврлар: 
1. XV-
XVI аср - тери сезувчанлигини йўқотиш учун музни ишқалаб 
оғриқсизлантириш. 
2. XIX аср - терини совутувчи моддалардан фойдаланиш, (эфир, 
хлороформ, бромметил, хлорметил ва ш.к.). 1867 йилда биринчи бор, маҳаллий 
анестетик сифатида хлорэтил моддаси ишлатилган. У бугунги кунда ҳам ўз 
аҳамиятини йўқотмаган. 
3. 1859 йил - Неман кокаинни кашф этди, 1879 йил - В.К. Анреп унинг 
анестетик таъсирини аниклади ва И.Н. Кацауров 1884 йилда илк бор клиникада 
кокаинни, кўзлардаги баъзи операцияларда маҳаллий оғриқсизлантириш учун 
қўллади. Бу усул тиббий амалиётда узоқ ишлатилмади, чунки кокаинга ўрганиб 
қолиш ҳавфи баланд эди. Кокаин ўрнига бошқа препарат – покаиндан фойдалана 
бошланди. 1903 йилда Генрих Браун анестетик билан адреналинни биргаликда 
қўлланилганда биринчисининг токсиклиги камайтирилишини ва унинг 
оғриқсизлантирувчи таъсирининг давомийлиги узайтирилишини исботлаб берди. 
Шу тарзда юз йил аввал амалиётда маҳаллий анестезия асослари юзага келган 
эди.
4. 1905 йил - новокаин Einhorn томонидан кашф этилди. 
5. 1922 йил - О.В. Вишневский ўзида инфильтрацион ва ўтказувчан 
оғриқсизлантириш принципларини бирлаштирган “ўрмаловчи инфильтрат” 
усулини амалиётга таклиф этди ва жорий қилди. 
6. XIX аср ўрталарида янги маҳаллий оғриқсизлантирувчи препаратлар 
кашф қилинди ва клиник амалиётга жорий этилди – дикаин (1936 йил А.И. 
Фельдман томонидан синтез қилган), совкаин (О.Ю. Магидсон ва М. Федотова 
1937 йил), ксилокаин (1943), оксикаин (1953), мезокаин ва бошқаларни, 
шунингдек анестетиклар таъсирини кучайтирувчи ва узайтирувчи воситалар - 
супраренин, корбазил, норадреналин ва х.к.лар ишлаб чиқилди. 
58 

---

Ҳозирда маҳаллий анестезия соҳасида катта ютуқлар қўлга киритилган: 
1.Бугунги кунда таркиби оптимал бўлган, организм томонидан амалда 
салбий реакциялар келтириб чиқармайдиган ва минимал миқдорда исталган 
даражада самарали анестезияловчи эритмалар ишлаб чиқилган. 
2. Асбоблар стерилизацияси билан боғлиқ ноқулайликлар минимумга 
туширилган – кичик контейнерларда жойлашган, бураб ўрнатиладиган стерил 
холатдаги игна, карпулада стерилланган анестетик эритмаси бўлган 
карпулалардан фойдаланиб, анестезия қилиш имконини берувчи, осон 
стерилланадиган маҳсус шприцлар.