Odam anatomiyasi

Sinovial xaltalar - kuprok bugim soxasida yeki yeki payni suyakdan aylanib utgan joylarda uchraydi. Sinovial xaltacha yassi ikki devorli qopcha bulib, sinovial kobik bilan uralganva bushligini ichida ma’lum mikdorda sinovial suyuklik saklanadi. Xaltachalarni xajmi bir necha mm.dan bir necha smyugacha buladi. Ba’zi xaltachalar bugim bushligi bilan tutashadi.
Sesamosimon suyaklar – muskul va bugimlarning yerdamchi apparati bulib, muskullarning paylari ichida, bugimlarga yakin joylashgan. Sesamosimon suyaklar kichkina nuxatsimon suyakchalar bulib, ular odatda muskulning suyakga birikish burchagini uzgartiradi, natijada, muskulning kuch yelkasi oshadi va xarakat effekti kuchaytiriladi. Organizmda eng yirik sesamosimon suyaklarga tizza ustki suyagi misol bula oladi.
Xarakat funktsiyalarini idora etilishi.
Xarakat funktsiyalarini markaziy va pereferik nerv tizimlari orqali idora etiladi. Ikkala tizimning xamkor faoliyati tufayli organizmning tashki muxit ta’sirotiga bergan oddiy javob reaktsiyalaridan tortib, toki yukori mutaxasislashgan xarakatlarni bajarilishi ta’minlanadi. Xarakat funktsiyalarni bajarilishda nerv tizimining kuyidagi tarkibiy kismlari ishtirok etadi:
Pustlokning xarakat zonasi – xarakatlarni taxminiy bajarilish rejasi aniklanadi.
Pustlok osti zonasi – ongli xarakatlarni idora etadi.
Miyacha va bazal yadrolar – fazoda va ma’lum vakt ichida xarakatlarni anik bajarilishi nazorat kilinadi.
Talamus – sezuvchi impulьslarni utkazish markazi.
Orqa miyaning neyronlari – o’tkazuvchi tizimni tashkil etadi.
Muskul retseptorlari va proprioretseptorlar – ta’sirotni kabul kilish, ko’zgolishni uzatish.
Kursatilgan tizimning xar bir zvenosida xarakat analizatorining perifirik uchidan boshlab, muskullarda va bugimlarda joylashgan retseptorlar va proprioretseptorlarning ta’sirlanishi natijasida, kul-oek bugimlari va muskullarni xolati xakida signallar pustlok osti soxasi orqali va miyacha ishtirokida nerv tizimiga yetkaziladi.
MUSKULLARNING KUCHI VA ISHI.
Muskulning ishi. Muskullar tomonidan bajaradigan ishining negizida kiskarish xususiyati yetadi. Muskul kiskarganda uning bir uchiga ikkinchi uchi yakinlashadi. Turli xarakatlar bajarish jaraenida muskulning xarakat kiluvchi va kimirlamay turuvchi uchlari almashib turishi mumkin. Kiskarish natijasida muskullar tomonidan ma’lum tortishuv kuchlar paydo buladi va turli jismlarni bir joydan ikkinchi joyga surilishi natijasida mexanik ish bajariladi. Bu ish kilogrammometrlar bilan ulchanib, muskul kuchi bilan jismni surilgan masofa orasidagi kupaytmasiga teng. Demak, muskullarni kiskarishi natijasida mexanik ish bajariladi. Muskulning kiskarish jaraeni bushashish va taranglashish xolatlaridan tashkil topgan. Muskulning bushashishi muskulning chuzilishi bilan ta’riflanadi. Masalan, pastga tushirilgan kulni muskullari chuzilgan, lekin taranglashmagan buladi. Muskulning taranglashish xolatida muskulning uzunligi ikki xilda uzgaradi: ba’zi vaziyatda chuzilishi, boshka bir xolatlarda kaltalashishi mumkin. Masalan, gavda orqaga tashlanganda korin muskullari taranglashadi va chuziladi. Kul panjasini kattik kisib, yelka oldi yelka tomon bukilganda, ikki boshli muskul taranglashadi va kaltalashadi. Demak, kiskarish jaraenining xolatlarida muskulning uzunligi uzgaradi va muskullar xar xil rejimda ishlashi mumkin. Muskullarni ishi 3 xil - izometrik, izotonik va auksotonik rejimlarida utishi mumkin.