«ochiq kon ishlari texnologiyasi»

Karerning hajmi, o‘lchamlari, ishlab chiqarish unumdorligi va karerning xizmat qilish muddatini hisoblash.

1. 
   V_k = V₁ + V₂ + V₃
   

V_k – karer hajmi, m³
V₁ – asosi S = Lm bo‘lgan prizma hajmi, m³
S – karer tubi yuzasi, m²
L – yotqiziqning yotishi bo‘yicha uzunligi, m.
m – yotqiziqning gorizontal qalinligi, m.
V₁ = L • m • H_k
H_k – karer chuqurligi, m
V₂ – hajmning to‘rt tomoniga jipslashib turgan prizmaning uchburchak kesmaning yig‘indi hajmi
V₂ = P H_k² ctg α_sr
P – yotqiziqning perimetri P = 2 (L + m)
V₃ – karerning burchakdagi uchastkalarida joylashgan aloxida qismlarga bo‘lingan konusning yig‘ma hajmi (V₃ va V₃″ ) m³
V₃ = H_k³ ctg²α_sr
α_sr – ish olib borilmaydigan bortning qiyalik burchagi

2. 
   Karer yig‘indi hajmi
   

V_k = S H_k + P H_k² ctg α_sr + H_k³ ctg²α_sr
S = Lm =250 • 50 = 12500 m²
P = 2 (L + m) = 2 • (250 +50)= 600 m
V_k = S H_k + P H_k² ctg α_sr + H_k³ ctg²α_sr =12500 • 400 + • 660 • 400² • ctg 65^o + • 400³ • ctg² 65^o =6 252,83 ming m³

3. 
   Karer maydoni uzunligi
   

L_k = L + 2Hk • ctg α_sr = 250 + 2 • 400 • ctg 65^o = 2268 m

4. 
   Yuqori qismi bo‘yicha karer kengligi
   

B_k = m + 2H_k • ctg α_sr = 50+ 2 • 400 • ctg 65^o = 418 m

5. 
   Karer konturidagi foydali qazilma hajmi
   

V_pi = S (H_k – h_n)=12500• (400- 5) = 361691 m³

6. 
   Karer konturidagi foydali qazilma sanoat zaxirasi
   

Q_pi = V_pi ρ_i η_i = 361691• 3.0 • 0.93= 9733880 t

7. 
   Karer konturidagi tog‘ jinsi hajmi
   

V_p = V_k – V_pi =6 252,83 – 361691= 367298 m³

8. 
   O‘rtacha qoplovchi tog‘ jinsi koeffitsienti
   

k_sr = V_p / Q_pi = 167298240 / 77338800= 2.1 m³/t

9. 
   Qoplovchi tog‘ jinsi bo‘yicha karerning ishlab chiqarish unumdorligi
   

P_v = P_pi k_sr k_n = 5 • 10⁴• 2.1• 1.2= 12.6 • 10⁴ = 3.648 • 10⁵ m³/yil
k_n = 1.1 ÷ 1.3

10. 
    Kon massasi bo‘yicha karerni ishlab chiqarish unumdorligi
    

P_gm= P_pi + P_v = 3.6 • 10⁵ • +126 • 10⁴ = 336 ming m³/yil

11. 
    Karerning foydali qazilma bo‘yicha sutkalik unumdorligi
    

P_pi^s = P_pi / T_g = 3.6• 10⁵ / 350 = 1343 t/sutka
T_g = 350 kun

12. 
    Qoplovchi tog‘ jinsi bo‘yicha karerning sutkalik ish unumdorligi
    

P_v^s = P_v / T_g = 3.648 • 10⁵ / 350 = 2550 m³/sutka

13. 
    Foydali qazilma va qoplovchi tog‘ jinsi bo‘yicha karerning smenalik ishlab chiqarish unumdorligi
    

P_pi^sm = P_pi^s / n_sm = 13433 / 2 = 7543 t/smena
P_v^sm = P_v^s / n_sm = 25500/ 2 = 12250m³/smena
n_sm = 2

14. 
    Karerni xizmat qilish muddati
    

T_sl = T_s + T_e + T_z
T_e = Q_pi / P_pi = 80030 / 5 • 10⁵ =1.6 yil
Kapital transheya hajmini hisoblash

1. 
   Kapital transheya hajmi
   

V₁ = b_t h_t² / 2i
b_t – transheya asosi kengligi
h_t – transheya chuqurligi
i – kapital transheya qiyaligi
V₁ = 35 • 15² / 2 • 0.038 = 126.455 m³

2. 
   Piramida hajmi
   

V₂ = h_t³ / 6itgα_t = 15³ / 6 • 0.038 • 0.46 = 9.1 m³

3. 
   Berilgan V_t = V₁ + 2V₂ formuladan transheya hajmi aniqlanadi
   

V_t = 124.625 + 2 • 10 = 144.625 m³
Qirqim transheya o‘tish ko‘rsatkichlarini va parametrlarini hisoblash
12 soat
2 smena
d_c = 250 mm
H_u = 15 m
Skvajina uzunligi
L_c = H_u + l_per = 5 + 1,8 = 6.80 m
Perebur uzunligi
l_per = 11d_c = 11 • 0,25= 2.75 m
Kolonkali zaryad uzunligi
l_zar = L_c – l_zab = 6,8– 4,7 = 4.9m
Zaboyka uzunligi
l_zab = 0,27L_c = 0,27 • 6.8 = 1.836 m
Qatordagi zaryad massasi
Q_zo = ρl_zar = 21,37 • 4.9 = 106 kg
Q_zv = ρl_zar = 21,37 • 4.9= 106 kg
Zaryad massasining o‘rtacha qiymati
Q_zs = = 106 kg
Bitta zaryad yordamida ajratib olinadigan tog‘ jinsi hajmi
V_1zar = Q_zs / q_p = 106/ 0.9 = 116 m³
Bitta skvajina qatori yordamida ajratib olinadigan tog‘ jinsi hajmi
V_5zar = 116• 5 = 590 m³
Zaboyda yuklash sharoitida ekskavatorni ish unumdorligi
Texnik ish unumdorligi
P_et = E k_cn = • 5 • • 0.7 = 410 m³/soat
Ekskavatorni smenali ekspluatatsion ish unumdorligi
P_esm = P_et T_sm k_i = 410• 12 • 0.75 = 4145m³/smena
Ekskavatorni sutkalik ish unumdorligi
P_esut = P_esm n_sm = 4145 • 2 = 8360 m³/sut
Ekskavatorni oylik ish unumdorligi
P_emes = P_esut •27 = 8360 • 27= 212510 m³/mes
Transheyani o‘tish tezligi
V = = 212510 / 629 = 341 m/mes
S_t = H_y (B_t + H_y ctgα)= 5 • (35 + 5• ctg 65^o)= 540 m²
B_t = 35 m H_t = H_y
Ish olib boriladigan va ish olib borilmaydigan bortlar konstruksiyasi
Ish olib boriladigan bortning balandligi
N_rb = N_u n_ru = 15 • 23 = 345 m
Kon massasini avtomobil transportiga yuklashda ishchi maydon kengligi
SH_rp = V_r + S + T + S + Z + SH_vb = 23 + 2 + 12 + 2 + 2.85 + 4 = 45.85 m
V_r – tj uyumi kengligi
S – transport yo‘lagi va uyumlarning quyi brovkasi orasidagi xavfsizlik kengligi (2 – 3 m)
T – transport yo‘lagi
S – xavfsizlik oralig‘i (1.5 – 2 m)
Z – prizmaning emirilish kengligi
Z = H_y (ctg_y α – ctg α) = 15 • (ctg_y 65^o – ctg 75^o) = 2.85 m
Ish olib boriladigan bort qiyaligining gorizontal qo‘yilgan o‘lchami
S_rb = H_y ctg α n_ru + SH_rp (n_ru - 1) = 15 • 0.46 • 23 + 45.85 • (23 - 1)= 1167.4m
Karerning ish olib boriladigan bortining tangens burchagi
tg φ = H_rb / C_rb = 345 / 1167.4 = 0.29 = tg 16^o
Ish olib borilmaydigan bort balandligi
N_nb = N_u n_nu = 15 • 23= 345 m
Ish olib borilmaydigan bort qiyaligining gorizontal qo‘yilgan o‘lchami
S_nb =n_nu(N_uctgα_y+v_s)+(n_nu – 1)v_b=23 • (15 • ctg 65^o+5)+(23 - 1) • 5= 122 m
v_s – s’ezd kengligi
v_b ≥ H_y = • 15 = 5 m
Ish olib borilmaydigan bort qiyalik burchagining tangensi
tg α = H_nb / S_nb = 345/ 384 = 0,9 = tg 42^o
Qazib olish tizimining elementlari va ularning parametrlari
Qazib olish tizimining elementlariga to'siqlar, to'siq va ochiq chuqurning ishchi old qismi, ochiq karerning ish maydoni, ishchi platformalar, transport va xavfsizlik bermalari kiradi. Oddiy konstruktsiyali konlarni o'zlashtirish tajribasi shuni ko'rsatadiki, 3-5 va 8-12,5 m3 sig'imli ekskavatorlar uchun to'siqning oqilona balandligi mos ravishda 11-14 va 16-19 m oralig'ida.
EKG-5 va EKG-5A mexanik kuraklari va temir yo'l transportidan foydalanganda ishchi platformaning kengligi yumshoq jinslarda mos ravishda 26-31 va 29-33 m, toshloqlarda 39-52 va 45-60 m. Avtotransport vositalaridan foydalanilganda, ishchi platformaning kengligi yumshoq va qattiq jinslarda mos ravishda 23-30 va 37-52 m.
To'siqning old qismi tog'-kon ishlarini ishlab chiqarish uchun tayyorlangan uzunlik bo'ylab to'siqning bir qismidir. To'siqning old qismini tayyorlash tog'-kon va transport uskunalarining ishlashini ta'minlash uchun to'siqda kerakli kenglikdagi ishchi platformani yaratish va transport va energiya kommunikatsiyalarini ta'minlashdan iborat. Ish jabhalarining umumiy uzunligi ochiq qazib olinadigan ish jabhasi bo'lib, u o'ta og'ir to'siqlarning ish old tomonlari uzunligi bilan o'lchanadigan va tog'-kon dastgohlarining ish old tomonlari uzunligi bilan o'lchanadigan konga bo'linadi.
Ishchi pog`ona frontining uzunligi Lf.y va uning borish tezligi vf ekskavatorlarning yillik ish unumdorligi bilan ishlashini ta'minlashi kerak.
=5*200*9,2/4=2300 м<sup>3</sup>
bu yerda Ne.y - berilgan pog`onadagi ekskavatorlar soni.
Ikki yoki undan ko'p ekskavator to'sig'ida ishlaganda, to'siqning ishchi old qismi alohida ekskavator bloklariga bo'linadi, ularning uzunligi EKG-5 va EKG-5A ekskavatorlari uchun mos ravishda 500-600 va 1000-1400 m ni tashkil qiladi. avtomobil va temir yo'l transportidan foydalanish.
Yassi er va karerning har ikki tomonining rivojlanishi bilan, ishchi zonaning maydoni
S_р.з=(h_р.з(ctg_в+ ctg_л)+Ш_д) = =(25(ctg40⁰+ctg45⁰)+40)*200=24*2.1+40=90.4 м²
bu yerda h_р.з - ish maydonining balandligi, m; _в, _л – konning osilgan va yotib turgan tomoni tomondan ishchi tomonlarning qiyalik burchagi, grad; Ш_д – ochiq chuqurning pastki kengligi, m; - to'siqlar old qismining o'rtacha uzunligi, m.
Karerning ish maydonida joylashgan ekskavator bloklari soni
=95/40*0,9*0,75=1,6=2 шт
bu erda Ko = 0,85-0,93 - ishchi zonada qiyaliklarning yonbag'irlari mavjudligini hisobga olgan holda koeffitsient; Ortiqcha (ishlamaydigan) birliklar mavjudligini hisobga olgan holda f=0,7-0,8 koeffitsienti.
Ish maydoni balandligi:

bu erda B - sirtdagi ochiq chuqurning dizayn kengligi, m;

В = Ш_д+ 2*H_k *ctgβ = 40 +400 = 440 м;

Н_р.з. =(440-40)/(3,08+3,08)≈ 67 м
bular. Ishchi pog`onalar soni 114/15=7.6 8ta pog`onaga teng bo`ladi