Очиқ ахборот тизимларида ахборот психологик хавфсизлик

3-mavzu. AXBOROTNING GLOBALLASHUVI VA AXBORIY 
QARAMA-QARSHILIK. “TSIVILIZATSIYALAR TO’QNASHUVI“ 
MUAMMOSI (2 soat) 
Globallashuv tushunchasi. Globallashuv – jahon hamjamiyati hayotining XX asr 
oxiri – XXI asr boshidagi asosiy o’ziga xos xususiyati. Hozirgi ko’rinishdagi 
globallashuvning boshlanishi. Globallashuvning shakllari va turlari. Axborot bobidagi 
globallashuv boshqa turdagi globallashuvlarning umumiy natijasi ekanligi. Hozirgi 
bosqichda ommaviy axborot globallashuvining mohiyati va asosiy jihatlari. 
Jahon axborot makoni tushunchasi, uning ta’rif-tavsifi. Axborot maydonining 
hozirgi davrdagi shakl-shamoyili, miqyoslari va o’ziga xos xususiyatlari, uning 
geosiyosiy qarama-qarshilik maydoniga aylantirilish xavfi. Hozirgi bosqichdagi axborot 
davri da’vatlari hamda davlatlarning axborot bobidagi karama-qarshiligi. 
Jamiyatning axborot infratuzilmasi. Axborot resurslari va texnologiyalari. Milliy va 
xalqaro axborot markazlari. Matbuot, radio va televidenie ochiq axborot tizimlari 
sifatida. Internet global, universal OAV sifatida, uning ochiqligi va cheklanmaganligi. 
Jahon Internet-hamjamiyatining o’ziga xos xususiyatlari. OAV bo’lgan Internetning 
afzalliklari va kamchiliklari. Zamonaviy OAV tizimining namunaviy modellari.
OAVning tadrijiy rivojlanishi va o’xshash jihatlar hosil qilishi va ular taraqqiyotidagi 
interfaol bosqich.
Xalqaro axborot tartibi. Axborot oqimlari jadallashgan va milliy madaniyatlar 
turlicha bo’lgan sharoitlarda bu oqimni tartibga solish ehtiyojining oshishi.
“Tsivilizatsiyalar (tamaddunlar, madaniyatlar) to’qnashuvi” muammosi (S.Xantington) 
va uning jahon matbuoti va fanida muhokama etilishi. Tamaddunlar muloqoti – yangi 
dunyoviy tartibni shakllantirishning asosiy yo’li.
4-mavzu. AXBOROT-PSIXOLOGIK URUSH – AXBORIY 
TAJOVUZKORLIKNING OLIY SHAKLI (2 soat ) 
“ Axborot-psixologik urushi” tushunchasining murakkabligi. Axboriy ta’sir bilan 
axborot urushi orasidagi chegaraning yo’qolib borayotganligi. Axborot bosqinchiligi 
tushunchasi. Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari rivojlangan davlatlar tomonidan 
qoloq mamlakatlar aholisida o’sha ilg’or davlatlar turmush tarzi «to’g’ri”, boshqalarniki 
esa “noto’g’ri” ekanligi haqidagi tasavvurni shakllantirishga bo’layotgan urinishlar. 
G’arb mamlakatlarining hamma joyda o’z madaniyati va qadriyatlarini yoyishga 
intilishlari. Ular tomonidan Sharq mamlakatlariga jamiyatning g’arbcha muvaffaqiyatli 
ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy va madaniy tuzilish tarzi haqidagi o’z tushunchalarining 
majburiy o’tkazilayotganligi. 

---

128 
Axborot quroli tushunchasi. Axborot qurolining ta’rif-tavsifi va parametrlari. 
Neyrolingvistik dasturlash. Axborot quroli yordamida ta’sir etish usullari: ishontirish, 
yolg’on xabarlar tarqatish, hiyla- nayranglar, ig’vogarliklar, do’q-po’pisa va h.k..
Qalbaki targ’ibot usullari: badnom qilish, ajoyib mavhumlik, so’zni bo’lib ko’chirish,
obro’li kishilarni dastak qilib ko’rsatish, oddiy xalqchillik o’yinini o’ynash, qartalarni 
qayta chiylamoq, umumiy platforma va h.k. Buzg’unchi ta’sir ko’rsatish yo’llari: 
masxara qilish, shiorlarni takrorlash, hayajonga soluvchi gij-gijlash, qalbaki tanlov, 
mish-mishlar (ularning tizimi, ko’rinishlari, asosiy yo’nalishlari, maqsadlari, amal qilish 
printsiplari, yoyilish shakllari), ig’vogarlik, “tashkiliy tartibsizlik” va h.k. Axborot 
quroli etkazadigan zararni aniqlash qiyinligi. 
OAV axborot-psixologik urushni olib borish vositasi sifatida. Aholiga matbuot, 
radio, televidenie va Internet yordamida ta’sir ko’rsatishning o’ziga xosligi. 
Radio-televizion va tarmoq xabarlarining kecha-kunduz davomidagi uzluksiz oqimi. 
Yangiliklarda tanlab olish, urg’u berish, bloklarni shakllantirish, faktlarni tuzib chiqish 
va talqin qilish printsiplari. Dunyodagi eng mashhur matbuot nashrlari, radio va 
televidenie kompaniyalari, Internet saytlari. Jahon axborot maydoni monopoliya qilib 
olinishiga qarshi kurashish yo’llari.