O’bekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi

Genlarni ajratish
Genlarni ajratib olish genetik injeneriyaning bosh etaplaridan biri xisoblanadi. Genlarni ajratib olishni ikkita yuli bor: Genlar sintez kilinadi, yoki rekombinat DNK dan keraklisi ajratilib olinadi.
Komplektar DNK sintez kilishda transkriptaza yoki revertaza fermenti katta rol’ uynaydi. Ushbu ferment ayrim tarkibida RNK bulgan onkogen viruslardan ajratilib olingan. Ferment RNK molekulasida DNK komplektar zanjiri sintez buladi.
Bizga kerak bulgan genni olganligimizga ishonch xosil kilish uchun bir nechta usullar mavjud. Agarda oksil aminokislotasining ketma-ketligi anik bulsa, ma’lum oksilni joylashgan joyiga karab aniklash mumkin.
Ayrim xollarda kaysi genni olganligimizni aniklash uchun DNK-RNK duragaylash usuli kullaniladi. Ushbu xolat kachonki mRNK ajratilib olingan bulgandagina kuzatiladi. Ushbu usulda
k DNK denaturaciyaga uchrab DNK ishlari bir-biridan ajraladi, kushalok spiral yuzaga kelib DNK-RNK molekulasining duragayi xosil buladi. Agarda kDNK molekulasida mRNK ni sintez bulganligini, keyin oksil xar xil bulganligini immunokimyoviy usulda oksilni aniklash yuli bilan aniklash mumkin. Ana shu usullar kaysi genni ajratib olganligimizni aniklab olishga yordam beradi.


Genlar ekspressiyasi va sut emizuvchilarga genni kiritish
Kupchilik bakterial genlar shunday tashkil topganki, ular xar xildagi samaradorlik bilan mavjud. Masalan E. Coli oksil mikdori 0,1% dan 2% gacha buladi.
Genlarni aktivlik darajasi RNK-polimeraza vositasida sintez buladigan mRNK mikdoriga boglik.
DNK izchilligida RNK- polimerazalar izchil boshkaruvchilar xisoblanadi. Ana shunday izchillik DNK molekulasini ma’lum kismida RNK-polimeraza bilan boglangan xolda motor vazifasini bajaradi. E. Coli dagi boshkaruv ishlari xam translyaciya darajasida buladi. Genlardagi izchillikda nukleotidlar uzunligi 6-8 iborat bulib uning kodlari AUG iborat.
Genlar ekspressiyasining izchilligi bitrinchi marta Shayna Dal’charno tomonidan aniklangan.
eukariot organizmlarda transkripciya boshkaruvi juda murakkab.
eukariotlar xujayrasidagi genlarni propariotlar xujayrasiga kiritishda propariotlar xujayrasiga kiritishda propariotlar elementlari boshkarishi kerak.