Sut emizuvchilar xujayrasiga begona gen kiritish Sut emizuvchilar xujayrasiga begona gen kiritish uchun gen oldindan bakterial xujayraga ustirilib, tugridan-tugri mikroorganizmga emas sut emizuvchi xayvonlar xujayrasiga kiritiladi. Ana xayvonlar xujayrasi oldindan ozika muxitida ustirilgan buladi.
Xayvonlar xujayrasini aloxida ustirish mikroorganizmlardagidan ancha kimmatga tushsada, sut emizuvchilarni oksili kuprok modifikacion xususiyatga ega. Ana t shunday oksilni samarali rivojlanishi uchun unga shakar yoki lipoidlar zanjiridan kushilgan bulishi kerak. Ana shunday zanjirni xosil bulishi sut emizuvchilarning xujayralariga xos bulgan xususiyatdir. Lekinda bakterial xujayralarda bunday oksil- shakar-lipoidlarning birgalikdagi zanjirini xosil bulishi kiyin.
Sut emizuvchilar xujayralariga tozalangan DNK samarali kiritishda kal’ciy (Sa) ionini kiritish muxim axamiyat kasb etadi.
Agarda kal’ciy kushilib DNK sut emizuvchilar xujayrasiga kiritilsa xromosomlar bilan bir tekisda birlashadi.
Xozirgi vaktda yana ikkita normal xujayrada ishlayoladigan universal gen pardalovchisi ( marker-pardalovchi ) ishlab chikilgan .
Birinchisi ustirilayotgan bakterial genlarni kodlashtiruvchi ksantin-guanin-fosforibozil transferaza (KGFRT) dan iborat kurilgan buladi.
Ikkinchisi propariot genlardan iborat bulib neomicin (NeO)
Antibiotigiga chidamli SW 40 geniga birlashgan buladi.
Shunday kilib kotransformacii usulidan foydalanib xar kanday DNK plonirlangan segmentini eukariot xujayrasiga kiritish mumkin.
Diametri 0,1-0,5 mikrop va mikromanipulyator mikropipetkalari urnatilgan pribor ixtiro etilganidan sung, begona DNK normal usib turgan organizm xujayrasining yadrosiga kiritish (mikroin’ekciya) imkoniyati yaratildi.
Yaxshi jixozlangan uskunalar bilan 1 soatda 500-1000 xujayraga begona DNK kiritish mumkin. Ana shunday xujayralarning 50% kiritilgan genlar bilan xujayni xujayrani birlashishi kuzatilgan.
Bu usulda sut emizuvchilardan viruslarga karshi antigen vaksinalari olishda keng foydalanish mumkin va odamlarni ayrim virusli xavfli kasalliklarini davolash imkoniyatlari yaratiladi.
Xozirgi vaktda genlarni embrionlar xujayralariga xam kiritilib ilmiy ishlar olib borilmokda. Buning natijasida xujayralarda yangi sifat uzgarishlar yuzaga keladi.
Chunki, organizmlarni ayrim xujayralariga yangi gen kiritilsa ayrim belgilarida uzgarish sodir buladi. Agarda embrional xujayraga yangi gen kiritilsa, uzgarish butun organizmda sodir buladi.
Xozirgi vaktda sut emizuvchilar, chivin va ayrim usimliklarning embrional xujayralariga gen kiritish ishlab chikilgan. Xozirgi vaktda sichkon embrioniga gen kiritish usuli yaxshi ishlab chikilgan. Genni embrional xujayraga kiritishda endigina atalanish sodir bulgan tuxum xujayrasi olinadi.
Aloxida olingan gen kiritilgan tuxum xujayrasi sut emizuvchi xayvonning matkasiga kiritiladi. Ana shunday usulda matkaga joylashtirilgan tuxum xujayralarini 40% gacha tirik kolgan, samaradorligi esa xozirgi vaktda urtacha 10% tashkil etadi.
Begona DNK kiritilganidan sung vegetativ organlar va jinsiy xujayralardan topilgan.
Birok xozirgi vaktda embrional xujayralarga gen kiritishning samaradorligi juda past. Chunki, xar doim xam begona DNK xromosomni belgilangan joyiga joylashtirish kiyin. Xar doim xam yangi gen organizmni boshkarish imkoniyatini yaratmayapti. Ana shu kiyinchilikni yingish okibatida odamdagi 2000 xil genetik kasallikni davolash imkoniyati tugiladi.
Xayvonlarni klonirlash ( probirkada ustirish) da bitta xujayra yoki organizmni vegetativ usulda (jinssiz) yul bilan kupaytirish tushuniladi.
Usimlikshunoslikda ayniksa ayrim daraxtlarni vegetativ kupayishi kiyin bulganda ularning biron-bir tukimasi olinib vegetativ usulda kupaytiriladi.
Birinchi marta 1932 yilda kurbakani tuxum xujayrasidan yadrosini olib boshkasiga joylashtirishga erishilgan.
Amaliy axamiyatga molik bulgan usul sut emizuvchilarni jinsiz yul bilan kupaytirish xisoblanadi. Buning uchun sut emizuvchilarni xamladorini embrional xujayrasidan olinadi. Mikropinetka yordamida yadrosi olinib boshka sichkonning otalangan xujayrasiga joylashtiriladi. Keyin tuxum xujayrasidagi gen ajralib olinadi.
1981 yilda ana shunday kator tajribalar utkazilgan. Lekinda bunday tajribalar natijasini saradorligi past. Shu sababli ushbu tajribalar davom etmokda.
