O’bekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi

Genetik injeneriya asoslari

Reja:

1. 
   Molekulyar biologiya genetik injeneriyaning poydevori.
   
2. 
   DNK fragmentlarini klonirlash-genetik injeneriyaning asosi.
   
3. 
   Restriktazalar
   
4. 
   Restrikcion xarita tuzish.
   
5. 
   Nukleotidli ketma-ketlikni aniklash.
   
6. 
   Rekombinat DNK loyixallashtirish
   
7. 
   Soxta tomonini tikish (DNK).
   
8. 
   Utmas tomoni bilan tikish (DNK).
   
9. 
   Xar xil nomli soxta tomonlari bilan birlashtirish (DNK)
   

Molekulyar biologiya genetik injeneriyaning poydevori
Vokiyliklarni jadal rivojlanishi XX asrga xos bulib, ana
shu rivojlanish ilmiy progresga xosdir. Kiska muddatda ikkita yangi texnologiya yuzaga keldi, ya’ni yadro texnologiyasi va elektronika. Uchinchisi- biotexnologiya bulib uning asosini biologik revolyuciya tashkil etadi.
Biotexnologiyani muxim kismini genetik injeneriya tashkil etadi.
Genlar injeneriyasi yakin kelajakda irsiy kasalliklarni rak, spid va boshka kasalliklarni davolash xam gen injeneriyasining zimmasiga yuklatilgan.

Genetik injeneriyani kishlok xujaligi va xalk xujaligining boshka soxalarida kullanilishi natijasida juda ulkan galabalarga erishilmokda. Ayniksa, odam va xayvonlar uchun sun’iy oksil, organik moddalarni utillizaciyalash, chikitsiz texnologiya, biologik gaz olish, maxsuldor chorva mollari yaratish, yangi usimliklar navlarini yaratish, kasallik, gerbicid, xashoratlar va boshka salbiy ta’sirotlarga chidamli navlar yaratish biotexnologiya usulida amalga oshirilmokda.

Yakin un yillar ichida biotexnologiya yuli bilan erishiladigan galabalarni tasavvur kilib bulmaydigan darajada deb xisoblashga tulik asoslar bor.
DNK fragmentlarini klonirlash genetik injeneriyani asosidir
Genetik injeneriyani akademik A. A. Baev «Funkcional aktiv genetik strukturani loyixallash yoki sun’iy genetik strukturani loyillash yoki sun’iy genetik programmasini» tuzish deb atagan. Ushbu aniklashning ma’nosi xam molekulyar genetik tizimni organizmdan tashkarida ustirish va yana organizmga kiritishdan iboratdir.
Amaliy genetik injeneriyani asosiy vazifasi rekombinacion DNK molekulasi organizmga kirganidan ke keyin insoniyat uchun foydali bulsin. Ana shu vazifani amalga oshirish uchun DNK molekulasidan foydali kismini ajratib olib, uni ustirib kupaytirib undan foydalanish lozim buladi. Ana shunday rekombinant DNK dan RNK molekulasini sintez kilish mumkin, keyin RNK oksil sintez kilinadi.
Ana shu ishlarni amalga oshirish DNK rekombinant texnologiyasi buyicha genlarni klonirlash biologiya barcha kurinishni tubdan uzgartirdi.
Genetik injeneriyani yuzaga kelishi molekulyar biologiyani rivojlanishi bilan boglik.
Oxirgi yillarda kimyoviy va enzimologik uslubiyatni rivojlanishi DNK rekombinaciyasini yaratishga yordam berdi va biotexnologiyani asosiy kismi bulgan genetik injeneriyaga asos solindi.

Restriktazalar
Restrikcion endonukleaza- restriktaza ferrmenti DNK ketma-ket parchalanishiga olib keladi. Ushbu ferment DNK anik kismini bir tekisda parchalaydi. Bakteriyalar uz DNK xar xilda kuzatadi, restriktaza esa uzining vazifasini xar xildagi ketma-ketlikda bilib turadi. Xozirgi vaktda DNK parchalanishini 150 turini restriktaza boshkaradi. Restriktazalar kichik va katta buladi. Birinchi bulib tetranukleotidni biladi.