O ‘zbekiston tarixi (xvi—xix asrning birinchi yarmi)

Bobur Mirzoning Samar- ^{Bobur Mirz0 ham barcha taxt da}’^v°- qand taxtini egallashi garlariga xos xususiyatlardan xoli
emasdi. Uning orzusi ulug‘ bobosi Amir Temur saltanatining markazi — Samarqand taxtini egal- lash edi.
Tez orada Boysung‘ur Mirzo bilan ukasi Sulton Ali Mirzo o‘rtasida toj-u taxt uchun kurash boshlandi. Bundan xabar topgan Bobur Mirzo 1496-yilda qo‘shini bilan Samarqandni qa- mal qilishga kirishdi. Biroq qish yaqinlashib qolganligi tufayli Samarqand qamalini to‘xtatib, Andijonga qaytishga majbur bo‘ladi.
1497-yilda Bobur Mirzo yana Samarqandga yurish bosh- laydi va Samarqand qamali boshlanadi. Qamal 7 oydan ortiq davom etdi. Bu vaqtda shahar ichida oziq-ovqat tanqisligi yuz bergani tufayli Boysung‘ur Mirzo askarlari orasida parokandalik ro‘y beradi.
Tang ahvolda qolgan Boysung‘ur Mirzo kam sonli qo‘shini va yaqinlari bilan Qunduz hukmdori Xusravshoh huzuriga qochdi.
Bobur Mirzo esa 1497-yilning noyabr oyi oxirida Samar- qand taxtini egallashga muvaffaq bo‘ldi.
Andijonda hokimiyat ^Birocf ^{bu ho1 uz0}99^{a borma}di. Bobur- uchun kurash ^{ning And}U^onda8i dushmanlari til bi-
riktirib, ukasi Jahongir Mirzoni Andi- jon taxtiga o‘tqazishga erishdilar. Vujudga kelgan harbiy-siyosiy tanglikni tushungan Bobur Mirzo qanday bo‘lmasin Andijonni saqlab qolishga qaror qildi va Samarqandni yuz kun idora etgandan so‘ng uni tark etishga majbur bo‘ldi. Samarqand taxtini esa Sulton Ah Mirzo egalladi.
Nihoyat, 1500-yilda Bobur Mirzo bilan ukasi Jahongir Mirzo o‘rtasida sulh tuzildi. Unga ko‘ra, Sirdaryoning shimoliy tarafi Axsi shahri bilan Jahongir Mirzoga, daryoning janubiy tomoni Andijon shahri bilan Bobur Mirzoga berildi.
Temuriylar saltanatining boshqa qismlarida ham Farg‘o- nadagi kabi toj-u taxt uchun kurash davom etardi. 0‘sha davr


6




tarixchisi Muhammad Solih yozganidek, „Hamma bir-biridan qo‘rqar edi. 0‘zlaricha shohlik talab qilib mamlakatda ig‘vo urug‘ini sochardilar“.
Temuriylar saltanatida boshlangan toj-u taxt uchun ayovsiz kurash oqibatida saltanat inqirozga yuz tutdi. Natijada, ko‘pdan buyon Temuriylar saltanati hududlarini egallashni o‘z oldiga maqsad qilib qo‘ygan Muhammad Shayboniyxonning Mova- rounnahr va Xurosonni egallab olishi uchun qulay sharoit vujudga keldi.


Yakunlarni chiqaramiz

• 
  Shohrux Mirzo vafotidan so‘ng Xuroson mayda bo‘laklarga bo‘linib ketdi.
  
• 
  1469-yilda Xuroson taxtini Husayn Boyqaro egalladi va davlatni birlashtirishga erishdi.
  
• 
  Mirzo Ulug‘bek vafotidan so‘ng boshlangan temuriy- zodalaming toj-u taxt uchun o‘zaro kurashlari oqibatida Movarounnahr tanazzulga yuz tuta bordi.
  

1. 
   Xurosonda temuriylar hukmronligiiiing zaiflashib qolishiga nimalar sabab bofldi?
   
2. 
   Movarounnahrda temuriylar hukmronligining inqirozga yuz tu- tishiga nimalar sabab bofldi?
   
3. 
   Bobur Mirzoning siyosiy kurash maydoniga chiqishi haqida nimalarni bilib oldingiz?
   
4. 
   Movarounnahr va Xurosonda vujudga kelgan siyosiy ahvolning o‘xshash va farq qiladigan tomonlarini toping.
   

2.