O zbekiston respublikasi sogliqni saqlash vazirligi toshkent pediatriya tibbiyot instituti

M avzuning klinik m ohiyati
H a r b ir kasallik d a k a sa llik b irin ch i galda h u ja y ra d a n boshlanadi 
h u jay rad a c sa, h u jay ra q o b ig 'id a n b o sh lan ad i. H u jay ran in g kasallanishi 
sito p atiy a. H u jay ra q o b ig 'in in g k a sallan ish i c sa, sitorrr-m b ran o p atiy a yoki 
m c m b ra n o p a tiy a dcyiladi.
S ito p a tiy a - h u ja y ra n in g k a sallan ish i, m asalan jig a r kasalligida jig ar 
h u ja y ra la ri, o 'p k a k asallik larid a o 'p k a h u jay ralari k asallan ad i va shu ,i ila rd a
kasallik lar rivojlanadi.
S ilo lc m m a b u z ilg an d a k o 'p in c h a u n in g y u zasid ag i rc tsc p to rla r jaro x at 
to p a d i, m asalan h u ja y ra y u zasid ag i x o lc stc rin rc tsc p lo ri b u z ilg an d a rc tsc p to r 
o rq a lik so 'rilish buziladi. R c tsc p to rla r o rq alik b o 'lad ig an p in o tsito zd a bazi 
vaq td a rc tsc p to rla r b o 'lm ay q o lish i, yo k i b u zilg an b o 'lish i m u m k in . Bu vaqtda 
so 'rilm ay q o lg an m o d d a q o n d a k o 'p a y ib kctadi. M a sa la n x o lc s tc rin shu usuld; 
so 'rilad i va rc ts c p to r ish lam ag an v a q td a q o n d a g ip c rx o lc stc rin c m iy a b o 'lad i va 
kasal a tc ro sk lc ro z , ish cm ik k asallik k a d u c h o r b o 'lad i. B u n d ay kasallik 
y o sh lard a x am u ch rab , kasal 20 -3 0 y o sh la rd a y u ra k k asallig iad n o lib kctishi 
m u m k in . K o 'p sito p atiy alard a m c m b ra n o liz - h u ja y ra q o b ig 'in in g crib k c tish '. 
u n d a b o 'la d ig a n tra n sp lo rt ja ra y o n la rin in g b u z ilis h i, h u ja y ra a ro b irik ish larn in g
b u zilish i k u zatilad i. Ba’z i a 'zo lard a sito lc m m a m ax su s tu z ilm a la r hosil qiladi 
va u la r a lo h id a o'rganiladi.
S ito p la z m a
ja ro x a t 
to p g a n d a
o rg a n c lla la r 
b u z ila d i 
va 
bunda; 
lizo so m alard a fc rm c n tla r y e tish m o v c h ilig i y u z b c rg a n d a h u jay rad a m oddalar 
lo 'p la n ish k asalik lari y u z b c ra d i, d o n a lil c n d o n la z m a tik to r b u zilg an d a oqsil
45

---

мччмглЦ*
sin tczi k a m ay ib kctad i va ju d a k o 'p k asallik larg a olib k clad i, d o n asiz 
c n d o p la z m a tik
t o r
b u z ilg a n d a
m u s h a k la r 
q isq a ris h i, 
z a x a rsiz la n tirish
ja ra y o n la ri izdan c h iq ad i, G o lji ap p arati b u z ilg an d a, h u jay rad a m o d d a la r 
sin tezi va u larn in g tra n sp o rli, c k z o ts ito z ja ra y o n la ri b u zilad i, m ay d a n a y ch alar 
b u z ilg an d a m ilo z ja ra y o n i k c c h m a y d i yo k i x ro m o so m a lrid a k am ch ilik lar 
b o ’lg an h u ja y ra la r xosil bo lad i, h u jay ra sito sk c lc tid a y c tish m o v c h ilik la r y u z 
b crg an d a h u ja y ra x arak ati va u n in g ich id ag i m o d d alar, o rg a n e lla la r x arak ati, 
tra n sp o rli buziladi. “ x ara k a lsiz k ip rik c h a la r sin d ro m i” yoki “ K a rta g c n c r 
sin d ro m id a k ip rik c h a la r lark ib id a d in cin li q o lc h a la r ” (u lard a d in c in oqsili 
b o 'lad i) b o 'lm a y d i, natijad a k ip rik c h a la r h arak at q ilo lm ay d i.
B u n d ay h o latd a nafas tiz im id a su ru n k alik k asallik (ch u n k i c p itc liy
to z a la n m a y d i) va ay o llard a b c p u sh tlik (sp e rm a , z ig o ta x a ra k a tla n o lm a y d i) 
Pay do bo'ladi. S h u n i u n u tm a slik k c ra k k i, aslid a k asallik h am davo h am , 
h u ja y ra d a n boshlanadi.
Y adro va u n in g k o m p o n c n lla ri ja ro x a lla n g a n d a ju d a k o 'p (tu m a) 
k asallik lar p ay d o bo'ladi: u larga x ro m o so m al k asallik lar (x ro m o so m a la r soni 
y ° k i tu z ilish id a о z g a rish la r b o ’lad i), m asalan m o n o so m iy a , triso m iy a , 
p o liso m iy a b o 'lish i m u m k in . G c n k asallik lari (b iro rta g c n n in g n o t o g r i
sh ak llan ish i yoki b o 'lm aslig i o q ib atid a g e n c tik d a stu r b u zilad i va kasallik kclib 
c h iq ad i) kiradi. K asallik lar jin s iy h u ja y ra la rd a ham , so m atik h u jay ralard a h a m
bo lish m u m k in . X o zirg i k u n d a h u jay ra va u n in g k o m p o n c n tla ri sababli 
b o 'lg an b irg in a tu g 'm a k asallik lar so n i 4 0 0 0 d an o sh ib ketgan.
A p o p to z b u z ilg a n d a , cm b rio n a l ta ra q q iy o ld a , to 'q im a la r in v o ly u tsiy asid a 
o 'z g a rish la r b o 'lad i, o 'sm a k a sa llik la r riv o jlan ad i, tu g 'm a k asallik lard an ich ak , 
b c z la r ch iq aru v naylari le s h ik la rin in g b erk ilib (a tre z iy a la r) 
yo k i to ray ib
qo lish i kabi x o lla r y u z bcradi.
H u jay ralard a x ar xil sab ab larg a ko ra m ito z la r b u zilad i yo k i sek in la sh a d i, 
bu v aq tlard a g ip crtro fik , g ip o tro fik yo k i atro fik ja ra y o n la r, k asallan g an
x ro m o so m a la r 
(ab b e ra tsiy a la r, 
x ro m o so m a la r 
so n in in g
o 'z g a rish i, 
x ro m o so m alard ag i y c tish m o v c h ilik la r, va s h .k .) p ay d o bo'ladi. A p o p to tik
ja ra y o n b u z ilg a n d a azo la rd a a tre z iy a la r, atro fiy a lar, o 'sm a k asallik lar va sh.k. 
p ay d o bo'ladi.
46
Г

---