Rivoli saroyi aslida Savoysk qirollik dinastiyasining rezidensi-
yasi bo‘lib, m e’moriy obida va tarixiy obyekt sifatida ham k o ‘proq
qiziqish uyg‘otadi. Saroy qurilishining tarixi IX -X asrlarga borib
laqaladi, birinchi yozuvli m a’lumotlarni, saroyga b o ‘lgan h aq -
liuquq Turin yepiskoplariga biriktirilgani to ‘g ‘risida, 1159-yildagi
liarbarossa imperatori Fridrix I ning sovg‘a qilingan yorlig‘ida uch-
ratish mumkin. Rivoli saroyiining mavjudligini
tarixda qoldirgan
Savoysk sulolasidagi birinchi monarx Amadey IV boTgan. Aynan
u 1330-yil qasm i graflik b o ‘limining muhim m a’muriy - hokimiyat
kengashi yig‘ilishining m askaniga aylantirdi. Rivoli saroyiga yana
bir tarixiy sana mashhurlikni keltirdi, y a ’ni Pemont provinsiyasin-
ing
Turin plashanitsasi nomli mashhur .artefakti
ilk bora aynan
Rivoli saroyida ommaga havola etildi.
1559-yildagi Kato Kambreziyskiy kelishuviga muvofiq, gersog
Kmmanuel Filibertiga toki birinchi merosxo‘r o ‘g ‘il tug‘ilmaguncha,
Turin saroyida yashash man etilgan. Gersogga Rivoli saroyini o ‘ziga
moslashtirishdan o ‘zga chora yo‘q edi, saroy restavratsiyasi ustida
arxitektor Askanio Vitots mehnat qilgan. Uch yildan so‘ng merosxo‘r
lug‘ilgach, gersog Turinga qaytib boradi.
1644-yil saroyda Savoysk sulolasining pinakotekasiga bag‘ishlangan,
“Uzun yeng” nomini olgan, g‘aroyib me’moriy imorat qurgan Karlo va
Amedeo di Kastellamonte ismli arxitektorlar ishlaydilar. Hozirda u XVII
asrdan beri saqlanib kelinayotgan regiondagi yagona bino hisoblanadi.
1683-yil fransuzlar Rivolini egallaganlarida,
pinakotekaga katta
zarar yetdi. Maroderlar kolleksiyaning ko‘p qismini o ‘g ‘rilab ketdilar,
saroyga esa o ‘t qo‘yib yubordilar. K artinalar galereyasi izlari tarixda
yo‘qolib ketgan k o ‘pgina qimmatbaho suratlaridan ayrildi. Saroy-
ning butunlay qayta tiklanish davri, fransuzlaming ustidan qozonil-
j.*,an g ‘alabadan so‘ng va ularni shahardan
butunlay quvib yubor-
gach, 1706-yilda boshlandi. Saroyning rekonstruksiyasini va quri-
lisli ishlarini m e’mor M ikelandjelo Garove boshqardi. Katta hajmli
ishlar ju d a uzoq davom etib, keyinchalik boshqa m e’m or - Filippo
Yuvarra tom onidan davom ettirildi. Lekin u ham Savoysk monar-
xlari rezidensiyasining fasadlarini o ‘zgartirish
loyihasini butunlay
namoyon eta olmadi.
Keyin Rivoli saroyi, avvaliga taxtdan voz kechgan, so‘ngra fikridan
qaytib, taxtni qaytarib olishda omadsizlikka uchragan Viktor Amadey
II — qirolning surgun qilingan maskani bo‘ldi. Natijada saroy oynalari
temir panjaralari bilan to‘silib, Savoysk pinokotekasiga kirish taqiq-
landi. Bundanda ayanchli taqdir Viktor Amadeyni quvg‘in qilishgach
sodir bo‘ldi, saroy butunlay tashlab qo‘yildi va u sekin-asta yemirila
boshladi.
1863-yil shahar hokimiyati Rivoli saroyidagi Savoysk uyi mebel-
larining bir qismini ko‘chirib, harbiy kazarmani
joylashtirish uchun
berib yubordilar. II Jahon urushi davrida saroy katta zarar ko‘radi: ustki
tomonidan buzilib ketdi va bir necha o ‘n yil bo‘shab yotdi. Faqatgina
1979-yil o ‘zining devorlari yonida mingga yaqin sayyohlami qabul qi
lish uchun yangi ko‘rinishda yaralish imkoniga ega bo‘ldi. Zamonaviy
san’ati muzey 1984-yilda ochildi va o ‘sha vaqtdan boshlanib Kastello
di Rivoli kolleksiyasi butun dunyoga m a’lum va mashhur bo‘ldi.
Urbanistik Arte Povera harakati Turinda urushdan keyin katta
masshtabli industrialga uchraganidan so‘ng paydo bo‘ldi. 1960-yillarda
Turinda talabalar hayajonining to ‘lqini bo‘lib o ‘tdi. Aynan mana shu
ikkita voqea “Bechora san’at”ning m a’nosini
anglab yetishga sabab
bo‘ldi. Asarlar hayot tarzida doimiy ishlatiladigan buyumlar va xom
ashyodan yaratilgan: daraxt, tuproq, temir, kiyimlar, plastika, rezina,
gubka va hatto chiqindilardan (shisha qoldiqlari, eski ro‘znomalar, ar-
qonlar va h.).
“Bechora san’at” Rivoli saroyining devorlarida juda ham o ‘zgacha
ko‘rinishga ega. Tantanovor zallarining devorlarini va shiftlari bezab
turgan xom, dag‘al,
asketik galereyalar, freskalar juda noodddiy mate-
riallardan ishlangan “bechora san’at” asarlari bilan juda go‘zal va ajoy
ib uyg‘unlashib ketgan.
Mana shu uyg‘unlashuvda qadimiylik va revolyutsion rassom-
chilik harakati o ‘zining yengilligini va odamiyligini saqlab qolgan
holda, san’at va atrof olam orasida yangi munosabatlami bildiradi36.
Do'stlaringiz bilan baham: 
