O zbekiston badiiy akademiyasi kamoliddin behzod nomidagi milliy rassomchilik va dizayn instituti

Fenis qasridagi mebellar muzeyi
Italiyaning shimoliy qismida Valle d ’Osta san’atshunoslik provin- 
siyasi, sayyohlar orasidagi mashhur chang‘i kurorti, d ’Osta provinsi- 
yasi markazidan uncha uzoqda bo‘lmagan joyda Fenis qasri joylash­
gan. Bir asr oldin hokimiyat xususiy mulkchilikdan sotib olib, uzoq 
muddatli restavratsiyalardan so‘ng 1936-yil bu yerda ajoyib m e­
bellar va interyerlar muzeyi ochildi. 0 ‘rta asming yorqin namu- 
nasi bo‘lgan qasr o ‘zining vazifasi bo‘yicha ishlatilmagan - harbiy 
yoki himoya maqsadida foydalanilgan. Lekin hozirgi vaqtda uning 
ko'rinishi yaxshi saqlanib qolingan. Uning qurilishi to ‘g ‘risidagi 
aniq m a’lumotlar bizgacha yetib kelmagan. Fenis qasri provinsiyan- 
mg janubi-g‘arbidagi Sen Jyulen tog‘lari etagida, hamma tomondan 
o'ralgan yerda joylashgan.
Fenis qasri to ‘g ‘risidagi birinchi yozma m a’lumotlar 13 yuz yillik 
sanalari yozilgan qo‘lyozmalarda uchraydi. 0 ‘shanda qasr Vikonta 
d ’Osta oilasiga qarashli bo‘lgan. 1242-yildan boshlab qasr Shallan

---

oilasining u y -jo y mulki bo‘lgan, lekin afsuski, 1230-yilgacha Eymon 
de Shallan qasrga egalik qila boshlagan yillargacha qasr to ‘g ‘risida 
m a’lumot yo‘q. Deyarli 100 yil, 1330-yildan to 1426-yilgacha, avval 
Eymon, so‘ngra o ‘g ‘li Bonifitsiy 1 tomonidan boshqarilgan yillar qasr 
uchun eng muhim davr b o ig an .
Qasmi modemizatsiya qilish Eymon tomonidan 1340-yilda bosh- 
lanib, Bonifatsiy tomonidan davom ettirilgan. Afsuski, Eymon- 
ning nevaralari va evaralari ham XIV asrga olib chiqilgan qasming 
m e’moriy statusini saqlab qola olishmadi. XV asrda Fenis qasrining 
qayta qurish rejasi ishlab chiqilgan b o iib , ko‘p sonli taxt talashuvlari 
yoki qasr egalarining tasodifiy o iim lari tufayli amalga oshmagan.
Shallan oilasi XVII asr oxirigacha qasrga egalik qilishgan. Oxirgi
10 yilliklar ichida qasrda hech qanday restavratsiya va xonalami qay­
ta qurilish ishlari olib borilmagan. Qurilish ishlari doim qilinmasdi, 
agar bajarilgan taqdirda ham yuzaki oqlab qo‘yish bo ig an. Qasr de- 
vorlari nafaqat o ‘zining sekin-asta yemirib borilishidan tashqari, qasr 
xo‘jayinlarining ham oiim larig a guvoh b oig an .
1716-yil Salyuche-Pezana oilasi qasrni 90 ming livrga sotib olib, 
unga egalik huquqini kiritdi. Q asr 20 yil bo‘shab yotgani sababli, 
uning pollari yorilib, shiftlari qulab tushadigan k o ‘rinishga keldi. 
XVIII asr davom ida qasrni x o ‘jalik binosi sifatida foydalanilishi- 
ning hayratlanarli joyi y o ‘q. Birinchi qavatni o g ilx o n a va otxona 
qilindi, ikkinchi qavatdan esa om borxona sifatida foydalana bosh- 
lashdi. Ana shunday h o ‘rlangan holda, qasrdan to 1895-yilning 
sentabr oyida Italiya elchisi Jo zef Rosse egalik qilgunicha, salkam 
ikki yuz yil foydalanildi.
Elchi Fenis qasrining yangi x o ‘jayini sifatida atigi bir kun faoliyat 
ko‘rsatdi, ertasiga qasmi hokimiyatga sotib yubordi. Ana shu kun- 
dan foydalanib qasming muzey sifatidagi faoliyati boshlandi. Uzoq 
muddatli restavratsiya va rekonstmksiyalardan so‘ng, qasr hududida 
mebellar va interyerlar muzeyi ochildi. Bunda kelgan tomshabinlarga 
turli tarixiy davrlardagi uy-joy holati, mebellari taqdim etilgan.
Qasrning arxitektura k o ‘rinishi beshburchakli b o iib , har bir 
burchagida doira shakldagi m inoralar joylashgan, janubi-shar-

---

qiy va janubdagi minoralar qolganlaridan farqli ravishda kvadrat 
ko‘rinishida. Qasrning, Donjon, bosh minorasini parapet aylanasi 
bilan birlashgan qo‘riqchi minoralar ikki qavatli devori bilan hi- 
moya qiladi. Ilgari qasrga x a v ftu g ‘ilgandapanjarabilan to ‘siladigan 
kvadrat minora orqali kirilar edi.
Qasrning birinchi qavatida tom oshabin parad zali, omborxona, 
oshxona, mashqlar uchun zal va Shallan oilasi q o i ostidagilaridan 
oladigan soliqlarni yig ‘ish uchun m o‘ljallangan xonalarni ko‘rish 
mumkin. Ikkinchi qavatida esa uy kapellasini va kichkinagina qa- 
bul-xonani hamda qasr egalarining shaxsiy Vikontlar xonasi deb ata- 
luvchi xonalarni ko‘rish mumkin. Qasrning ichki devori y og‘ochli, 
terrasali, yarim aylana zinapoya bilan ishlangan. Fenis qasrining de- 
vorlaridagi freskalar asosiy e ’tiborni tortadi. Tarixchi tekshiruvchi- 
lar bu freskalam i 1425— 1430-yillarga oid deb hisoblashadi. Ishlar 
Jakerio rassom tomonidan ishlangan -m ashhur rassom Djakomo 
Jakerio san’at maktabida ta ’lim olgan shogirdlarni shunday nom bi­
lan atashar edi.
Freska sahnalari qahramon Georgiy Pobedanossaning ilonni 
oid iray o tg an jasoratiga, shuningdek, qo‘llarida nasihat va aforizm- 
lari eski fransuz tilida yozilgan qadimiy manuskriptlari bilan turgan 
turli payg‘ambar va donishmandlarga bag1 ishlangan38.