O zbekiiton fayi a L l I lari 4illiy jamiyaii nashkiyol

1  М ог  T.  Utopiya.  М .,  1978,  227-bet.

112

---

mo‘jizalar  ko‘rsatib,  odamlarga  o‘zi  haqida  xabar  berib  turadi. 

Inson  joni  ham  abadiydir.  Uning  bu  dunyodagi  qilmishlari  narigi 

dunyoda  baholanadi,  ya’ni  yoki  mukofotga,  yoki  jazoga  mu- 

nosib  topiladi.  Orolning  ilk  hukmdori  Utop  aholining  turli  elat 

vakillaridan  tarkib  topganini  inobatga  olib,  din  erkinligini  joriy 

etadi.  Hatto  xudosizlar  ham  jazoga  loyiq  topilmaydilar.

Tomas  Mor  «Utopiya»  nomli  asarida  inson  shaxsi  tuban- 

lashuvining  sabablarini  tushuntirib  berdi.  Uning  fikriga  ko‘ra 

o‘g‘irlik,  daydilik  shaxs  tubanlashuvining  ko‘rinishlaridir.  Jamiyat- 

da  sodir  bo‘layotgan  qashshoqlik,  huquqsizlik  kabi  sharmandali 

g‘ayriinsoniy  holatlarni  tugatmoq  uchun,  eng  awalo,  kishilar- 

dagi  turli  порок  yo‘llar  bilan  topilgan  moddiy  boyliklami  yo‘qotish 

darkor.  Ingliz  mutafakkirining  ta ’kidlashicha,  jamiyatdagi  eng 

yuksak  qadriyat  insondir.  Shuning  uchun  ham  u  «inson  oltinga 

nisbatan  arzon  bo'lishi»  kabi  yaramas  holat  bilan  hech  qachon 

murosaga  kela  olmagan.  Uning  tushuntirishicha,  inson  hayoti  hech 

narsaga  tenglashtirib  bo‘lmaydigan  qadriyatdir,  chunki  uni 

«dunyodagi  hech  qanday  in’om  bilan  tenglashtirib  bo‘lmaydi». 

Mor  insonda  eng  buyuk  talant  va  qudratli  mo'jizani  ko'radi.

Tomos  Morning  inson  to ‘g‘risidagi  qarashlari  barcha  odam­

lar  ekspluatatsiyadan  xoli,  bir-birlari  bilan  teng  bo‘lgan  ideal 

ijtimoiy  tuzum  haqidagi  fikr-mulohazalari  bilan  uyg'unlashib 

ketdi.  Jamiyatning  har  bir  a ’zosi  umumiy  ishga  o‘zining  hissa- 

sini  qo‘shadi.  Odamlarning  faoliyati  jamiyat  ishiga  qo‘shgan  his- 

sasi  bilan  baholanadi.  Bunday  jamiyatda  fuqarolar  faqat  olti 

soat  ishlashadi.  Qolgan  bo‘sh  vaqtlarini  o'zlarining  madaniy- 

m a’naviy  ehtiyojlarini  qondirish  uchun  sarflaydilar,  hordiq 

chiqaradilar,  musiqa,  she’riyat,  fan  bilan  shug‘ullanadilar.  Jami­

yatning  barcha  a’zolari  xayrli,  savob  ishlar  bilan  band  bo‘ladilar.

Inson  kelajagi,  uning  taqdiri  haqidagi  flkr-mulohazalar  ita- 

liyalik  gumanist  Tommazo  Kampanella1  asarlarida  ham  bayon