O zbekiiton fayi a L l I lari 4illiy jamiyaii nashkiyol

1  М ог  T.  Utopiya.  М .,  1978,  125-bet.

I l l

---

majburiyatdir.  Hatto  sifograntlar  (boshliqlar)  ham  el  qatori  mehnat 

qiladilar,  chunki  mehnat  orolda  axloqiy  zaruriyatga,  ehtiyojga 

aylangan.  Orol  xalqi  6  soat  mehnat  qiladi  (o‘sha  davr  Angliyasi 

uchun  6  soatlik  ish  kuni  orzu  edi).  Eng  og‘ir  mehnatni  jino- 

yatchilar  bajaradilar.  Shu  bois  utopiyaliklar  bo‘sh  vaqtlarini  o‘z 

axloqiy  qiyofalarini  takomillashtirish  uchun  sarflaydilar.

Aqliy  m ehnat  bilan  orolda  eng  iste ’dodli  kishilar 

shug‘ullanadilar.  Boshqa  yurtlarda  esa  «hanuzgacha  fan  bilan 

to ‘nkalar  va  galvarslar  mashg'ullar,  yuksak  aql  sohiblari  esa 

behuda  qurbon  bo‘lib  ketmoqdalar»1.  Aynan  shu  yuksak  aql 

sohiblari  Utopiyada  turli  lavozimlarda  mehnat  qiladilar,  din 

peshvolari  sifatida  faoliyat  ko'rsatadilar.

Darvoqe,  Utop  orolidagi  turmush  tarzi,  ishlab  chiqarish 

aqlga  muvofiq  joriy  etilgan  bo‘lishiga  qaramasdan,  ular  hayotida 

axloq  ustuvorligicha  qolaveradi.  Aynan  axloq  nuqtayi  nazaridan 

orolda  inson  eng  oliy  qadriyat,  deb  e’lon  qilingan.  Inson  eng 

qadrli  mavjudot  bo‘lgani  tufayli  hamisha  huzur-halovatda 

yashamog‘i  lozim.  Ushbu  huzur-halovatlarning  eng  asosiysi  salo- 

matlikdir.  Salomatlikning  birinchi  sharti  esa  me’yorida  ovqatla- 

nish  bilan  bog‘lanadi.

Utopiyaliklarning  tinchliksevarligi  ham  orolda  axloq  norma- 

lari  ustuvorligidan  dalolat  beradi.  Orol  xalqi  urushni  hayvoniy 

qiliq,  deb  hisoblaydi,  o‘z  tashabbusi  bilan  urush  ochishdan 

hazar  qiladi.  Biroq  orol  saodati  uchun  kurashishga  majbur 

bo‘lganlarida  jonlarini  jabborga  beradilarki,  orolni  kulfatlardan 

saqlab  qoladilar.

Umuman  oroldagi  hayot  ko‘proq  huquqiy  normalar  emas, 

axloqiy  normalar  asosida  boshqariladi.  Shu  boisdan  qonunlar 

shu  qadar  kamki,  ularni  butun  aholi  yaxshi  biladi.  Darhaqiqat, 

xalq  uchun  qonunlarning  ko‘p  bo‘lishi  shart  emas.

Orolda  axloq  ustuvor  bo‘lgani  bois  aholining  dinga  munosa- 

bati  ham  o‘zgacha.  Bunda  T.Mor  asl  dinni  xurofot-u  irim- 

sirimdan  ajratib  olish  zarurligiga  ishora  qiladi.  Asl  din  deganda 

mutafakkir  Florensiya  platoniklari  talqin  etgan  universal  dinni 

tushunadi.  Utopiyani  qachonlardir  kashf  etgan  Utop,  asar  qah- 

ramoni  Gotlodeyning  aytishiga  qaraganda,  bunday  dinni  orolda 

Iso  payg'ambar  tavalludidan  144-yil  aw al  joriy  etgan  emish. 

Ushbu  dinga  ko'ra,  Xudo  bittadir,  u  vaqti-vaqti  bilan  turli