O zbekiiton fayi a L l I lari 4illiy jamiyaii nashkiyol

64

---

2.  RENESSANS  DAVRI  XRISTIAN  FALSAFASINING 

ANTROPOTSENTRIK  XUSUSIYATI

XV  asrdan  e’tiboran  Yevropaning  ko‘pgina  mamlakatlari  siyo- 

siy-iqtisodiy,  madaniy-ma’naviy  hayotida  tub  sifatiy  o‘zgarishlar 

sodir  bo‘la  boshladi.  Bu  davrning  o‘ziga  xos  xususiyatlaridan  eng 

muhimi  qadimgi  Yevropa,  xususan,  qadimgi  Yunon  madaniy- 

atini,  urf-odatlarini,  rasm-rusumlarini  tiklashga  urinish  kayfi- 

yatlarining  vujudga  kelganligi  bilan  ifodalanadi.  Shuning  uchun 

ham  bu  davr  Yevropa  falsafasi  tarixida  «Renessans»1  davri  deb 

yuritiladi.

Renessans  davri  (XV—XVI  asrlar)  Yevropa  falsafasini  o‘rta 

asr  fikrlash  madaniyatining  natijasi  va  uning  yakuni  ekanligini 

unutmaslik  darkor.  Tabiiyki,  ijtimoiy-tarixiy  jarayon  Yevropa­

ning  turli  mamlakatlarida  turlicha  kechdi.  Boshqacha  aytganimiz­

da,  Renessans  davri,  mutaxassislarning  fikriga  ko‘ra,  Yevropada 

uch  asosiy  bosqichni:  ilk  bosqichni  (XIV  asr),  yetuklik  bosqi- 

chini  (XV  asr)  va  oxirlab  qolgan  so‘nggi  bosqichni  (XVI  asr) 

bosib  o‘tdi2.  Renessans  o ‘zining  ilk  bosqichida  Butun  Yevropani 

emas,  balki  uning  eng  rivojlangan  mamlakatlarini  qamrab  oldi. 

Xuddi  shuning  uchun  ham  Renessans  davri  ilk  bosqichining 

izlari  qadimgi  Italiyaga  borib  taqaladi.

Renessans  g‘oyalari  qadimgi  Italiyada  XII  asrdayoq  vujudga 

kelgan  edi3.  Xuddi  shuning  uchun  ham  Renessans  o'zining  ilk 

bosqichida  sof  «italyancha  voqea»  edi.  Olz  taraqqiyotining  yetuk 

bosqichida  u  butun  Yeropaga  xos  xususiyat  kasb  etdi.  Bu  paytda 

Yevropaning  bir  qator  rivojlangan  mamlakatlarida  hunarmand- 

chilik  va  savdo-sotiq  zudlik  bilan  rivojlana  boshladi.  Kishilaming 

shahar  tomon  intilishlari  oshib  ketdi.  Jamiyat  hayotida  shahar- 

larning  o‘rni  va  ahamiyati  uzluksiz  ortib  bordi.  Yangi  iqtisodiy 

munosabatlar  qaror  topa  boshladi.  Kishilarning  turmush  tarzida 

jiddiy  o‘zgarishlar  sodir  bo‘la  boshladi.

Renessans  davri  o'ziga  xos  yangi  madaniyatni  yaratdi.  Ushbu 

madaniyat  nafaqat  dinga,  balki  ilm  va  fanning  ilg‘or  yutuqlariga