O zbek isto n respublikasi sog liqni saqlash

larning 
ichak devoridagi
qismi: 
1
-prevertebral 
simpatik
tugun; 2-ichak tutqich; 3-aurbax
tugunlari; 4-qorinparda; 5-mushak
parda chigallari; 6-meysner tugm ­
lari; 7—shilliq osti asos chigallari; 8—
shilliq osti asos; 9—shilliq pardaning
mushak plastinkasi; 10-halqali mu­
shak qavat; 11-bo‘ylama mushak
qavat; 12-qontomir.
Ular 
mushak 
pardada 
(harakatlantiruvchi, 
Aur- 
8 
bax), shilliq osti (sezuvchi,
Meysner) va seroz osti 
asosda (sezuvchi, Vorobev) joylashgan 
tugunlariga b o ‘linadi.
e) oxirgi yoki a ’zolar yaqinida (uch shoxli nerv yo'nalishida) 
joylashgan tugunlar. Bu ikki guruh tugunlar parasimpatik qismga 
taalluqli.
3. 
Avtonom nerv chigallari b o ‘shliqlarda qon tomirlar va a ’zolar 
atrofida joylashadi.
Avtonom va somatik nerv tizimining o ‘zaro farqi
1. Somatik yoki animal nervlar miya so‘g ‘oni va orqa miyaning 
boshidan oxirigacha har bir segmentdan chiqadi va segmentar 
tarqaladi.
Avtonom nervlar markaziy nerv tizimining to ‘rt qismidan chiqadi.
2.Reflektor yoyda avtonom nerv tizimining oraliq neyroni 
hujayralari orqa miyaning yon shoxlarida joylashib, ulaming 
aksonlari tugun oldi tolalarini hosil qiladi. Ular mielin parda bilan 
qoplangan.
355

---

Avtonom nerv tizimining effektor neyroni tugunlardan boshlanib, 
tugun orqa tolalarini hosil qiladi. Somatik nerv tizimining effektor 
neyroni markazdan to a ’zogacha hech qayerda uzilmaydi.
3.Somatik nerv tolalari ustidan mielin parda bilan qoplangan 
bo‘lsa, avtonom nerv tolalarida mielin parda juda yupqa yoki 
umuman bo‘lmaydi.
Simpatik va parasimpatik qismlarning o zaro farqi
1.Parasimpatik qism markazlari bir-biridan uzoqda va kichik 
sohada joylashgan. Simpatik qism markazi bitta katta sohada 
joylashgan.
2.Simpatik qism barcha ichki a ’zolami va ko ‘z olmasining silliq 
mushaklarini innervatsiya qiladi, parasimpatik qism esa siydik nayi 
va b a’zi bir yirik qon tomirlarda b o ‘lmaydi.
3.Parasimpatik qism tugunlari ichki a ’zolar devori ichida yoki 
a ’zoga yaqin joylashsa, simpatik qism tugunlari esa umurtqa 
pog‘onasi yonida yoki oldida joylashadi.
4.Parasimpatik qismning preganglionar tolalari uzun, post- 
ganglionar tolalari qisqa b o isa , simpatik qismning preganglionar 
tolalari qisqa, postganglionar tolalari uzun bo ‘ladi.
Simpatik va parasimpatik qismlar organizmga qarama-qarshi 
ta ’sir ko‘rsatadi. Shunga qaramasdan bu ikki qism o ‘zaro hamkor- 
likda faoliyat yuritadi. Masalan, parasimpatik qism ta ’sirida yurak 
harakati sekinlashsa, tomirlami toraytiruvchi simpatik qism faoliyati 
pasayib qon tomirlar shunga mos ravishda kengayadi va qon oqishi 
sekinlashadi.