O yakubjonov, S. Tursunov, J. Muqimov

Oziqlantirish. 
Sug‘oriladigan yerlarda tumanlashtirilgan intensiv kuzgi 
bug‘doy navlari m a’danli o ‘g‘itlarga juda talabchan. Kuzgi bug‘doy 
o ‘sish davrida oziqa moddalami bir tekis o ‘zlashtirmaydi. Shuning uchun 
yetarli miqdorda oziqa elementlari bilan ta ’minlash maqsadida m a’danli 
va azotli o ‘g‘itlar bir necha marta solinadi.
Kuzgi bug‘doyni mineral o ‘g‘itlar bilan oziqlantirish xo‘jaliklarda 
hosil va uning sifatini oshiradigan eng muhim agrotexnik usul sifatida 
keng q o ‘llanilmoqda. Oziqlantirishlar kuzda va bahorda o ‘tkazilishi 
mumkin.
Azotli o ‘g‘itlarni o ‘simlikning o ‘sish davrida bir necha m arta bo‘lib 
solish samaradorlikni oshiradi.
Bahorda oziqlantirish o ‘simlik o ‘sishi boshlanishi bilan o ‘tkaziladi. 
Keyingi yillarda o ‘tkazilgan tajribalar bahorda oziqlantirishning ijobiy 
harorat yig‘indisini hisobga olgan holda o ‘tkazish yaxshi natija berishini 
ko‘rsatadi. Tajribalarda ammiakli selitra gektariga 90 kg ta ’sir qiluvchi 
m o d d a h isobida solinganda, ijobiy h a ro ra t y ig‘indisi b aho rning
boshlanishidan 50°C boigand a, o ‘g‘it solinmaganiga nisbatan 8 s/ga, 
100°C da 15 s/ga, 120°C da 20 s/ga, 200°C da 22,5; 250°C da 18 s/ga

---

hosildorlik oshgan. Bunda ijobiy harorat yig‘indisi 150-200°C ga yetishi 
naychalashning boshlanishiga to ‘g‘ri keladi.
Azotli o ‘g‘itlar yillik me’yori 180 kg/ga. 0 ‘zbekistonda o ‘tkazilgan 
bir qator tajribalarga k o ‘ra quyidagicha taqsimlanadi: gektariga 30 kg 
ekish oldidan kultivatsiya bilan 75 kg, erta bahorda 75 kg, naychalashda 
60 kg, ekish oldidan kultivatsiya bilan 90 kg, erta bahorda 30 kg, 
boshoqlashda 60 kg, ekish oldidan 60 kg, erta bahorda 60 kg.
A zotli o ‘g ‘itlarn in g b ir qism i 30 kg/ga b o sh o q lash d a berish 
hosildorlikni oshirm asa ham don tarkibidagi oqsil va kleykovina 
miqdorini ko ‘paytiradi.
Kuzgi bug‘doyni bahorda oziqlantirish uchun katta maydonlar va 
eng qulay muddatda o ‘g‘itlami bir tekis taqsimlash imkoni hamma vaqt 
ham b o im a y d i. Shuning uchun x o ‘ja lik lar kuzgi g 'a lla ekinlarini 
oziqlantirishda tuproqqa o ‘g ‘itni k o ‘mishga moslashtirgan maxsus SZ- 
3,6 va SZR-3,6 seyalkalaridan foydalanilmoqda.
S eyalkalar yordam id a o z iq lan tirish d alad a tu p ro q y etilganda 
o ‘tk aziladi. Shuning uchun oziq lan tirish tu p ro q yuzasiga sochib 
berilgandagiga nisbatan kechroq o ‘tkaziladi. 0 ‘g ‘itlarni seyalkalar 
yordamida tuproqqa k o ‘mib berish samaradorlikni oshiradi va gektaridan 
3,4- 5,3 s qo‘shimcha hosil olinadi.
Ayniqsa, sug‘oriladigan yerlarga ekiladigan intensiv navlarga m a’danli 
o‘g‘itlar k o ‘p berilishi bois ularga seyalkalar yordamida o ‘g‘it berishning 
ahamiyati katta.
Ayrim sabablarga k o ‘ra kuzda ekinzorga azotli o ‘g ‘itlar yetarli 
miqdorda solinmasa, tuproqda azotning miqdori, ayniqsa nitratlar kam 
b o ‘lsa, o ‘simlik erta bahorda azotli m oddalarga katta ehtiyoj sezadi. 
Bahorda mikrobiologik jarayonlar juda sust kechadi. Bunday hollarda, 
ayniqsa, erta bahorda o ‘tkazilgan azotli oziqlantirishlar o'simlikning ildiz 
tizimi va yer usti massasini oshiradi, boshoqlarning yirik va b o iiq boiishini 
ta ’minlaydi.
Agar kuzgi bug‘doy ekilgan dala tuprog'ida oziq m oddalari kam 
bo‘lsa yoki ayrim sabablarga ko‘ra ekish oldidan o ‘g‘it berilmasa, kuzgi 
azotli oziqlantirish o ‘tkaziladi.
Turli m am lakatlarda o ‘tkazilgan ta jrib alar kuzgi b u g ‘doyning 
boshoqlash yoki donining sut pishish davrida o ‘simlikning bargi, poyasi 
va boshoqlari orqali (ildiz ishtirokisiz) oziqlantirish yaxshi natija berishini 
ko'rsatgan. Bunday ildizsiz oziqlantirishda qo‘llaniladigan azot miqdori

---

gektariga 30 kg (ta’sir qiluvchi modda hisobidan) oshmasligi lozim. Bundan 
ortiq q o ilash barglarning jiddiy shikastlanishiga olib keladi. Bunday 
oziqlantirish faqat gektariga 30 kg miqdorda o ‘tkazish tavsiya etilgan va 
asosan don sifatini oshirishga qaratilgan. 0 ‘simlikning boshoqlash yoki 
sut pishish davrida o ‘tkazilgan barglar orqali oziqlantirish don tarkibidagi 
oqsilni 1,5-2,5 %, kleykovinani 2-4 %, hosildorlikni 2,5-3,0 s/ga gacha 
oshiradi. Barglar orqali oziqlantirish katta maydonlarda, boshoqlash yoki 
sut pishish davrida samolyotlar yordamida ham bajarilishi mumkin.