O. T. Alyaviya, s h. Q. Q o d ir o V, A. N. Q o d ir o V, s h. H. H a m r o q u L o V, E. H. H a u L o V

giperrefleksiya 
kuzatiladi, y a ’ni reflektor faoliyat k esk in  d arajada kuchayib qoladi. M asalan, orqa 
m iyasi  shikastlan g an  kishida o m m av iy  reflekslar degan reflekslar qayd  qilingan: 
b ir o y o q  p an jasig a ta ’sir etilg a n d a k ishi  ikkala oyog‘ini tortib oigan, unda terlash, 
siy d ik   c h iq a rish   va  defekatsiya  re fle k s la ri  yuzaga  chiqqan.  O rq a   m iya  q irq ib  
q o ‘yilgach b osh m iyadan torm ozlovchi t a ’sirlarkelm ay qolishi, jum ladan retikulyar 
fo rm a tsiy a d a n   o rq a   m iyani  to rm o z lo v c h i  im pulsar  kelm ay  q o ‘y ishi  oqibatida 
giperrefleksiya kelib chiqadi. T orm ozlovchi ta ’sirlaming kelm ay qolishiga aloqador 
e ffek tlar spinal shok hodisalari se k in -a sta y o ‘qolgandan keyingina yuzaga chiqishi 
mumkin.
Orqa miya reflekslari (spinalreflekslar).
  Terining o g'ritilishiga, m asalan, igna 
sa n ch ilish ig a ja v o b an   ro ‘y  beru v ch i 
bukish  reflekslari  (fleksor  reflekslar)
  orqa 
m iya k o ‘n d alangiga to ‘la q irq ib  q o ‘y ilgach boshqa reflekslardan ertaro q  tiklanadi. 
B ukish  reflek si to ‘la tiklanganda  o y o q n i  bukuvchi  m uskullar qisqarishi  bilan bir 
vaqtda resiprok (payvasta) torm ozlanish natijasida yozuvchi m uskullar bo ‘shashadi. 
A yni  v aq td a   qaram a-qarshi 
kontralateral -
 oyoqni yozuvchi  m uskullar qisqarib, 
bukuvchi m uskullar bo'shashadi. T erining turli qismlariga ta’sir etib, bukish refleksini 
y uzaga chiqarish mumkin. Ayni vaqtda ja v o b  reaksiyasining xarakteri harxil boMishi, 
y a ’ni  u n d a tu rli m uskul guruhlari q atn ash ish i mumkin. B ir reflektor aktning ta ’sir 
jo y ig a  b o g ‘liq b o ‘lgan  xususiyatlari reflek sn in g  
mahalliy belgilari
 d eb ataladi.
Spinal h ayvonda oyoq panjalarining kaft yostiqchalari sal-pal bosilganda 
yozish 
refleksini
,  ta n an in g  yon yuzasiga  t a ’sir etilganda 
qashish refleksini,
  shuningdek, 
m uskul p ay ig a urilganda shu m uskulning c h o ‘zilishigajavoban b ir qancha 
miotatik 
reflekslarni
  ham   k u zatish  m u m k in .  A y rim   h ollarda  kuchli  t a ’sirg a   ja v o b a n  
alm ashinish (otdacha) fenomeni kelib chiqishi tufayli (kuchli ta’sir bukish refleksini 
y u za g a c h iq arad i) o y o q n in g ritm ik  h ara k atla ri vujudga keladi. Spinal  itningtanasi 
o sib   q o ‘y ilg a n d a   oyoqlaridan  b irin in g   pan jasi  bosilsa,  to ‘rtta la  oyoqni  bosib 
q ad am lash   tipidagi  reflektor  h ara k a tla r  kelib   chiqadi  (
Filippson refleksi).
  Ichki 
o rg a n la m in g  b a ’zi reflekslari:  siydik ch iq arish  defekatsiya, tom ir harakatlantirish 
reflekslarini ham  orqa miya m arkazlari y u za g a chiqaradi.
O rq a   m iy a   y u q o riro q d a n   q ir q ib   q o ‘y ilib ,  m ark aziy   n erv   s is te m a s in in g  
y u q o r iro q d a g i  b o ‘lim lar¡dan  a jra tib   q o ‘yilgach,  boya  aytilgan  re flek slam in g  
ham m asi saqlanib turgani uchun bu reflekslam ing markazlari orqa m iyaning qirqilgan 
jo y id a n   p astro q d a ,  degan  xulosa ch iq ish i  tabiiy:  orqa  m iyaning k o ‘pchilik qismi
80
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

T i z z a   r « f i« k ti
Axil  reftokai
Briakni tHjhth r«fl«k$<
Oonr> r«fl«ksi
3 0 -r a s m . Odamlardagi m uhim  k lin ik  reflek slar va u lar m a rk a z la rin in g  orqa 
m iy a d a  jo y la n is h i.
81
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

y u q o rid ag i k o ‘krak segm entlaridan b o sh lab  pastdagi bel segm entlarigacha umurtqa 
p o g ‘o n a s in in g   k analidan  s itib   c h iq a rilg a c h   o rq a  m iy a n in g   b a rc h a   reflekslari 
y o ‘q olad i. O rqa m iyaning m u a y y an  qism lari yem irilganda yoki ularga m os keluvchi 
o rq a  m iy a ildizlari qirqib q o ‘y ilg a n d a  ham  muayyan reflekslar y o ‘qoladi.
O d am n in g  o rq a m iyasi u z ilg a c h  b ir necha vaqtdan keyin b u k ish  reflekslaridan 
ta sh q a ri,