o'zm ing kattaligi bo'yicha, muskul qisqarganda ajralib chiqadigan issiqlikning
kattaligi bilan tengdir. ATF resintezida va pirouzum kislotaning oksidlanish
jarayonlarining aham iyati kattadir. M uskul m o n o y o d atsetat kislotasi b ilan
zaharlansa, sut va pirouzum kislotalarining glikoliz y o ‘li bilan hosil bo‘lishini
to‘xtaydi. Bu holatda kechikuvchi issiqlik hosil b o ‘lishi va ATF resintezi, hatto
kislorod yetarli bo‘lganda ham deyarli barham topadi.
Muskullar ishi va kuchi. Skelet muskulining asosiy vazifasi ish bajarishdadir.
Eksperimenta! va klinik fiziologiyada muskul ishini va kuchini bilish katta ahamiyatga
ega.
Muskul ishi u ko‘targan yukning muskul qisqarish kattaligiga ko‘paytmasi
bilan
0
‘lchanadi, y a’ni
kg/m yoki
gramm/sm larda ifodalanadi:
A=F. S
Agar muskul yuksiz qisqarsa (izotonik rejim da) u holda mexanik ish nolga teng
bo‘ladi. Muskul ko‘tara olmaydigan darajada yuk o silsa va u qisqara olmasa, bu
holda ham mexanik ishning qiymati nolga teng bo‘ladi. Yukning kattaligi muskulning
qisqarish darajasi va bajaradigan ¡shining o ‘rtasida b o g ‘lanish bor. Bir qadar
o ‘rtachayuk berilganda muskul ko‘proq ish bajarganligi o'tkazilgan tajribalardan
ma’Ium bo‘ldi.
Muskul kuchini o ‘lchash uchun u ko‘tara oladigan maksimal yuk aniqlanadi.
Bu kuchjuda katta bo'lishi mumkin. Masalan, itn in g jag 4 muskullari gavda vazniga
nisbatan 8 -9 baravar ortiq yukni ko‘tara olishi aniqlangan. Bir xil
sharoitda muskul
kuchi uning uzunligiga bog'liq b o ‘lmay, balki k o 'n d a la n g kesimiga bogMiq:
muskulning flziologik ko‘ndalang kesimi, ya’ni muskuldagi hamma tolalar ko‘ndalang
kesimlarining yig‘indisiga to‘g‘ri proporsional. Agar tolalar kesimlarining yig‘indisi
qancha katta bo‘lsa, u ko‘tara oladigan yuk shuncha katta b o lad i.
Tolalari uzunasiga ketgan m uskullardagina fizio lo g ik ko‘ndalang kesim
geometrik ko‘ndalang kesimga mos keladi, tolalari qiyshiq yotgan muskullarda
tolalar ko‘ndalang kesimlarning yig*indisi m uskulning geometrik ko‘ndalang
kesimidan ancha ortiq bo'ladi.
Shu sababli tolalari qiyshiq yotgan muskulning kuchi tolalari uzunasiga yotgan
xuddi shunday qalinlikdagi muskulning kuchidan ancha ortiq b o lad i. Muskul
kuchini topish uchun u k o ‘tara oladigan m aksim al yuk fiziologik ko‘ndalang
kesimning kvadrat santimetrlari soniga bo‘linadi, kg/sm* hisobidan ifodalangan
absolyut kuch odam ning boldir muskulida 5,9, y elk a muskulida 8,1, chaynov
muskulida 10 ga teng bo'ladi. Odamlardagi m uskullam ing aksariyati patsimon
tuzilgan. Patsimon muskulning fiziologik k o ‘ndalang kesim i katta, shuning uchun
ham kuchi ortiq bo‘ladi.
Silliq m uskullar. Silliq muskullar ichki a ’zolar, qon-tom ir va limfa tom irlar
devorida va terida uchraydi. Morfologik jihatdan skelet va yurak muskullaridan
farqqiladi, ulardatarg‘illilik bolmaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: