O. T. Alayiya, sh. Q, Q o d ir o V a. N. Q q d ir o V, sh. H. H a m r o q u lo V e. H. H a lilo y



Download 12,47 Mb.
Pdf ko'rish
bet227/242
Sana27.03.2023
Hajmi12,47 Mb.
#922030
1   ...   223   224   225   226   227   228   229   230   ...   242
Bog'liq
9df1158b73cf75933e31ab985e68c3b5 NORMAL FIZIOLOGIYA

Psixikfaoliyat
-ongda o b ’ektiv voqealaming 
aks etishidan hosil b o ig a n ruhiy kechinmalar majmui, ruhiy holat. Sezish 
va q ab u l q ilish o ‘z - o ‘zim izn i va ta sh q i du n y o n i b ilish im iz n in g
b o sh lan g ich davri hisoblanadi. 
Sezish
-sezgi a ’zolariga bevosita ta ’sir 
qilgan narsalar va o b ’ektiv borliqning m arkaziy nerv sistemasida aks 
etishi. H ar qanday sezgi m a iu m bir sifatga, kuch va davomiylikka ega. 
Sezginig o ‘ziga xos sifati, uning m odalligi deb ataladi. Sezgi tevarak- 
atrofimizni bilishim iz uchun asos b o iib qoladi.
Idrok.
N arsa yoki hodisalam ing sezgi a ’zolariga bevosita ta ’sir qilish 
jarayonining kishi ongida aks etishi 
idrok
deb ataladi. Idrok etish 
jarayonida alohida holdagi sezgilarning tartibga solinishi hamda narsalar 
va voqea-hodisalam ing yaxlit obrazlariga birlashuvi yuz beradi.
Q o‘z g ‘atuvchining alohida xususiyatlari aks etadigan sezgilardan 
farqli o ia ro q , idrok narsalami umuman, uning hamma xususiyatlari bilan 
birgalikda aks ettiradi. Bunda idrok alohida sezgilar yigindisidan iborat 
tarzda emas, balki hissiy bilishning o ‘ziga xos xususiyatlari bilan sifat 
jihatidan yuqori bosqichi sifatida tasavvur qilinadi.
Kishining idroki uning tafakkuri bilan, narsaning mohiyatini tushunib 
yetishi bilan cham barchas b o g iiq d ir. Narsani ongli idrok etish unga
447


fikran nom berish, ya’ni idrok etilgan narsani narsalam ing muayyan 
guruhiga, sinfiga kiritish, uni o ‘z vositasida umumlashtirish demakdir. 
H atto o ‘zim izga notanish narsani k o ‘rganim izda ham uning bizga tanish 
o b ’ektlar bilan o ‘xshashlik jihatlarini payqab olishga, uni qandaydir 
toifaga kiritishga urinamiz. Idrok shunchaki sezgi a ’zolariga ta ’sir qiladigan 
q o ‘zg‘atuvchilam ing oddiy yig‘indisi bilan belgilanmaydi, balki mavjud 
m aium otlam i yaxshilab talqin qilish, izohlab berish yo‘llarini jadal izlash 
b o ‘lib hisoblanadi.
Tafakkur.
Jiddiy ravishda yangilikni qidirish va ochishga bog‘liq, 
aloqador psixik jarayondir, uning tahlili va sintezi jarayonida voqelikni 
b evosita va um um lashtirib aks ettirish jarayonidir. Tafakkur am aliy 
faoliyat a so sid a hissiy b ilish lard an p aydo b o T ad i .va hissiy b ilish
chegarasidan ancha tashqariga chiqib ketadi.
B ilish fao liy ati sezish va id ro k q ilish d a n boshlanadi va keyin 
tafakkurdan o i i b ketishi mumkin. B iroq istagan tafakkur, hatto eng 
rivojlangan tafakkur ham ham isha hissiy bilish bilan, y a ’ni sezish, idrok 
va tasavvurlar bilan b o g ian g a n b o ia d i. Tafakkur faoliyati o ‘zining butun 
«materialini» faqat bitta m anbadan, y a ’ni hissiy bilishdan oladi.
Kishining tafakkur faoliyati uchun 
tilning nutq
bilan o ‘zaro bogiiqligi 
ham m uhim aham iyatga egadir. B u n d a inson v a hayvon psixikasi 
o ‘rtasidagi prinsipial farqlardan biri nam oyon b o ia d i. Faqat nutq paydo 
b o ig a c h , bilinayotgan ob’ektdan m a iu m bir xususiyatni ajratib olib, uni 
m axsus so ‘z yordam ida ta sa w u rd a yoki tushunchada mustahkamlash, 
qayd qilish imkoniyati tu g ild i. Tafakkur so ‘zda o ‘zining zaruriy moddiy 
q o b ig ig a ega b o ia d i, tafakkur faqat so ‘z orqali boshqalar uchun va 
o ‘zimiz uchun ham bevosita reallikka aylanadi. Inson tafakkurini, u qanday 
shaklga ega b o im a sin , tilsiz am alga oshirib b o im a y d i.
Diqqat.
Individning hissiy, aqliy yoki harakatlantiruvchi faolligi 
d a r a ja s in in g o s h ir ilis h in i ta q o z o e ta d ig a n ta r z d a o n g n in g
y o ‘naltirilganligi v a b ir narsaga qaratilganligidir.
Y o'naltirilgin sub’ektning ehtiyojlari uning faoliyati m aqsadlari va 
vazifalariga m os keladigan o b ’ektlam ing tanlanganligida, ixtiyoriy va 
ixtiyorsiz tanlashda, ajratishdanam oyon b o ia d i. D iqqat e ’tibom ing bir 
xil ob’ektlarda to'planganligi (konsentratsiyalanishi) ayni paytda barcha 
begona narsalardan ch alg ish n i, boshqa o b ’ektlam ing vaqtincha inkor 
etilishini taqozo qiladi. Shu tufayli in’ikos aniq-ravshan b o i a boradi
ta sa v v u rla r va o ‘y fik rlar fao liy at tu g allan m a g u n g a qadar, undan 
k o ‘zlangan m aqsadga erishilm aguncha ongda saqlanib qoladi. Shu 
y o ‘sinda faoliyatning nazorat qilib va boshqarib borilishi ta ’minlanadi.
448


Diqqat sezgi, xotira, tafakkur va harakat jarayonlarida namoyon 
Jbo‘lishi mumkin. Shu sababli diqqatni biror narsaga qaratish ob’ektiga 
(idrok etiladigan buyum, xotira, tafakkur, harakat tasavvurlari) b o g iiq
holda diqqat nam oyon b o iish in in g quyidagi: 

Download 12,47 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   223   224   225   226   227   228   229   230   ...   242




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2025
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish