O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

Q onning m iqdori va tarkibi.
O dam organizm i vaznining 6-8% ini 
qon tashkil qiladi, y a ’ni o 'rta c h a uning m iqdori 5-6 litrga teng.
L e yko sitla r
6
-
9
m ing/m kl
5 5 - r a s m
. Q
o n n i n g t a r k i b i .
O rganizm dagi qon m iqdorini aniqlash quyidagicha am alga oshirilishi 
mum kin: qonga neytral b o 'y o q , radioaktiv izatoplar yoki kalloid eritm alar 
yuboriladi va bu m oddalar qonda tekis tarqalib b o 'lg a n d a n so 'n g uning 
konsentratsiyasi aniqlanadi. M oddalarning suyulish d arajasiga qarab, 
qonning m iqdorini aniqlash m um kin.
Qon p la zm a sin in g tarkibi.
Q on plazm asi 90 -9 2 % suv va asosan 
oqsillar bilan tuzlardan tashkil topgan 8-10% quruq m oddadan iborat. 
Plazmada xossalari va funksiyalar aham iyati bilan bir-biridan farq qiluvchi
231

---

bir necha xil oqsil: alb u m in lar (taxm inan 4,5% ), g lo b u lin la r2 -3 % va fi­
brinogen (0,4-0,2% ) bor. O dam plazmasidagi oqsillam ing um um iy miqdori 
o 'rta c h a hisob bilan 7-8% , plazm adagi quruq m oddaning qolgan qism i 
boshqa o rganik birikm alar va m ineral tuzlarga to 'g 'r i keladi.
Q on pla zm a sid a o q sild an boshqa azotli birik m alar: o q sillarn in g
g id ro liz la n ish i n atija sid a h o sil b o 'lg a n o v q a t hazm q ilish y o 'lid a n
so 'rilad ig an va p rotoplazm a oqsillarining sintezlanishi uchun hujayralar 
foydalanadigan m oddalar (am inokislotalar, polipeptidlar) va oqsillam ing 
parchalanishi natijasida hosil b o 'lib , organizm dan chiqarib tashlanadigan 
m oddalar (mochevina, siydik kislotasi, kreatinin, am m iak) bor. Plazmadagi 
qoldik azot deb ataluvchi nooksil azotning um um iy m iqdori 30-40 m g%
ni tashkil qiladi. Uning yarmi m ochevinaga to 'g 'r i keladi. Buyraklar yetarli 
ishlam aganda qon p lazm asida qoldiq azot ju d a k o 'p a y ib ketadi. Qon 
plazm asida azotsiz organik m oddalar: organizm hujayralari uchun asosiy 
energiya manbai glyukoza (80-120 m g % yoki 4,4-6,7 mmol/1) va organizm 
hujayralarining faoliyati n atijasida hosil b o 'lg a n turli org an ik kislotalar, 
sut kislotasi ham bor.
Q on p lazm asida m ineral m oddalar qariyib 0,9% ni tashkil qiladi. 
U lam ing tarkibi asosan N a \ К C a*1 kationlari va anionlardan (C f, HCO 
3, H PO 4, H?P O '4) iborat.
Q on p la zm a si ta rkib i
P l a z m a t a r k i b i
% - m i q d o r i d a
P l a z m a t a r k i b i
% - m i q d o r i d a
S u v
9 0 , 5
N
a t r i y
0 , 3
O q s i l
8
K a l i y
0 , 0 2
L i p i d l a r
0 , 3
K a l s i y
0 , 0 1 2
N
e y t r a l y o g '
0 , 2
M
a g n i y
0 , 0 0 0 2
G
l y u k o z a
0 , 1 2
X l o r
0 , 3 5
S i y d i k c h i l
0 , 0 3
G
i d r o k a r b o n a t
0 , 1 6
S i y d i k k i s l o t a s i
0 , 0 0 4
F o s f a t
0 , 0 3
K
r e a t i n
0 , 0 0 6
S u l f a t
0 , 0 2
A
m
i n o k i s l o t a l a r
0 , 0 0 8
Q o n b ila n b ir x il