O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

Epifizning ichki sekresiyasi.
Epifiz bosh miya markazida, uchinchi qorincha 
tubida joylashgan. O dam epifizining diametri 3-4 mm. Bu bezning borligini 4 
mingyildan beri odam larbilsaham uning faoliyati oxirgi 20-30 yillardavomida 
aniqlandi. XVII asrda R. Dekart epifizni «jon egari» deb faraz qi lgan. Asrimizning 
boshlarida ovqatga maydalangan epifiz qo'shib berilganda itbaliqlaming rangi 
oqarganligi aniqlangan edi. Shunga asoslanib, o 'tgan asming 50-yillarida 
amerikalikolimA.Lemerepifizda pigment almashinuvigata’sirqiladigan modda 
bo'lsa kerak, deb taxmin qildi va bir necha 10 ming qora mol epifizidan bir-ikki 
gramm modda ajratib oladi va baqaning organizmiga yuborilganda, uning 
terisi oqarib ketdi. Shunday qilib,, yangi gormon melatonin kashfqilindi. Olimlar 
o'tkazgan tajribalarda melatoninning ko'p qirrali samaraga ega gormonligi 
aniqlandi. U boshqa bir biogen am inseratonindan hosil bo'lib, pigment 
almashinuvini, jinsiy faoliyatni, kecha-kunduzlik va fasllik ritmlarini, hujayralar 
bo'linishini va rivojlanishini boshqarilishida ishtirok etadi. Epifizdan tashqari, 
melatonin hazm tizimidagi apudotsitlarda, tomirlar endoteliyida, buyrak usti 
bezi po'stloq qismida, miyachaning Purkine hujayralarida, simpatik tugunlarda 
sintezlanadi. Melatonin k o 'z to 'r pardasida ham topilgan. Gormonning to 'r 
pardasidagi miqdori kamayib ketsa, odamning ranglami ajratish qobiliyati 
buziladi. Melatonin uyqu keltirish qobiliyatiga ham ega. Bir necha tomchi 
gormon eritmasi mushuk bumiga tomizilganda 70-100 daqiqa davom etuvchi 
chuqur uyqu kuzatiladi.
Oxirgi vaqtda m elatoninning yana bir ju d a m uhim xossasi aniqlandi. U 
hujayralar bo'linishini sekinlashtirib, o 'sm ag a qarshi ta ’sir ko 'rsatar ekan.
M elatonin g ipofizdan g onadotrop g o rm o n la rn in g qonga o 'tish in i 
kam aytiradi. D em ak, u ning qondagi m iqdori k o 'p a y ib ketsa b alo g 'a tg a 
y etish c h o 'z ilib ketad i. G o rm o n n in g y e tish m o v c h ilig id a esa jin s iy
rivojlanish tezlashadi.