O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

Signallarni detektorlash.
H ozirgi zam on aloqa tizim lari axborotlar 
m a’lum m anzilga uzatilishidan avval kodga solinadi, m anzilga yetganida 
esa k o d d an ch iq a rila d i. M asalan, te lefo n g o 's h a g id a g i m ik ro fo n g a 
aytilgan gap kodlanib elektr im pulslarga aylanadi, sim ning narigi uchida 
im pulslar dekodlanib, asli holiga—tovush to 'lq in la rid a n iborat nutqqa 
aylantiradi.
406

---

Sensor tizim larda dekodlash, m asalan, tovush reseptorlardan im puls 
sh a k lid a m a rk a zg a y e tib k e lg a n d a yan a to v u sh g a a y la n m a y d i. Bu 
tizim lard a detek to rlan ish so d ir b o 'la d i, y a ’ni ta ’sirlo v c h in in g ayrim
belgilari tahlil qilinadi va ulam ing biologik aham iyati baholanadi. Bu 
tahlilni m axsus ixtisoslashgan detektor neyronlar bajaradi.
O b ra zn i tanish.
Bu se n so r tiz im n in g o x irg i v a o 't a m u ra k k a b
operatsiyasidir. Bu ja ra y o n obrazning sinflanishi bilan davom etib, uni 
oldin uchratgan va tanish bulgan o b ’ektlarning qaysi biriga m ansubligini 
a n iq la s h d a n ib o r a td ir. S e n s o r tiz im n in g o liy b o 'l i m i , n e y r o n -
detektorlardan qabul qilingan ta ’sirlardan «obraz» ni yaratadi va xotirada 
saqlanayotgan boshqa obrazlar bilan solishtiradi.
O b ra zn i ta n ish , o rg a n iz m n in g q ay si o b ’ek t y o k i v a z iy a t b ila n
uchrashgani to 'g 'r is id a xulosa qilish bilan tugaydi, y a ’ni oldim izda kirn 
yoki nim a turganini, kim ning ovozini eshitayotganim izni, qanday hid 
yoki ta ’m sezayotganim izni idrok etish im koniyatini yaratib beradi.
O brazni tanish signalning o 'zg a rish ig a b o g 'lik b o 'lm a g an holda ro 'y
beradi. M asalan, k o 'ru v m aydonida predm etni qanday yoritilganligi, 
rangi, o 'lc h a m i, jo y la sh u v i turlicha b o 'lish ig a q aram asdan ishonchli 
tarzda obrazni taniy olam iz.