O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V



Download 5,05 Mb.
Pdf ko'rish
bet228/434
Sana30.06.2022
Hajmi5,05 Mb.
#718879
1   ...   224   225   226   227   228   229   230   231   ...   434
Bog'liq
Normal Fiziologiya (Alaviya O.T.)

Yurak faoliyati.
Y urak m uskulli a ’zo b o ’lib, u ning d ev o rla ri uch 
q a v a td a n ta sh k il to p g a n : e n d o k a rd , m io k a rd va e p ik a rd . M io k a rd
q o ’n d alan g ta rg ’il m u sk u llard an iborat b o ’lib, sk e let m usk u llarid an
fiziologik xossalari bilan farq qiladi. M orfolagik va funksional xossalariga 
k o ’ra, y urakning m uskullari ikki turga b o ’linadi: 1 - b o ’lm achalar va 
qorinchalam ing tipik tolalari, 2 - ritm yetakchisi vazifasini va o ’tkazuvchi 
tiz im n i h o sil q ilu v c h i a tip ik to la la r. Y urakning k o ’n d a la n g ta rg ’il 
m u sk u llari: 
ko'zg'alu vch an lik, o'tkazuvch anlik, qisqaru vch an lik
va
262


avtom atiya
xossalarga ega. Yurak m uskullarining ta ’sirotlarga q o 'z g 'a lish
bilan ja v o b b erish i q o 'z g 'a lu v c h a n lik d ey ilad i. Q o 'z g 'a lis h i y urak 
m uskulining qisqarishiga, y a ’ni tarangligini ortishi yoki muskul tolasining 
kalta tortishiga sabab b o 'la d i, bu qisqaruvchanlik deb ataladi.
Yurak m uskullari o 'tk az u v ch a n lik , y a ’ni harakat p otensialini tola 
b o 'y la b tarqatish x u su siy atig a ega.
Yurak avto m atiy asi - u n in g o 'z id a y u zag a ch iq ad ig an im pulslar 
hisobiga qisqarishidir.
Yurak avtom atiyasi.
Tashqi ta ’sirotlarsiz h ujayraning o 'z id a hosil 
b o 'lad ig an im pulslar hisobiga yurak m u skullarining qisqarishi yurak 
avtom atiyasi deb ataladi. A gar baqa yuragini ajratib olib, ringer eritm asiga 
solib q o ' yilsa, u bir necha soat qisqarib turishi m um kin. Issiq qonli 
h ayvonlar yuragi ajratib olinib, tegishli sharoitlar y aratilsa, bir necha 
kun qisqarib turishi m um kin.
Y u ra k a v t o m a t iy a s i t a b ia t i h o z i r g i k u n g a c h a t o 'l i q l i g i c h a
aniqlanm agan. B uni isbotlovchi b ir necha n azariy alar m avjud b o 'lib
(neyron, m iogen, gorm onal), m iogen nazariya to 'g 'r i deb hisoblanm oqda. 
Q o 'z g 'a lis h la rn i hosil b o 'lish i atipik m uskullar p eysm ekkerlar faoliyati 
bilan bog'liq. Bu m uskullarda sarkoplazm a k o 'p , m iofobrillalar oz b o'lib, 
g o 'y o k i em b rio n al m uskul to 'q im a s in i tu z ilish ig a o 'x s h a s h . A tipik 
m u sk u llar y u rak n i o 'tk a z u v c h i tizim ini hosil qiladi. U lar yurak n in g
tu gunlarida joylashgan.
Yurak ritm ini boshqaruvchi tugun - sinoatrial tugun hisoblanadi. U 
atip ik h u ja y ra la r to 'p la m i, y u q o ri va p astk i k av a k , v e n a la rn i o 'n g
b o 'lm a c h a g a quyilayotgan jo y la r o ra lig 'id a joylashgan.
A trio v en trik u ly ar tugun o 'n g b o 'lm a ch an in g pastki b o 'lm a c h a va 
qorincha orasidagi to 'siq n in g o 'n g qism ida joylashgan. Shu tugunlardan 
G is tutam i boshlanadi. G is tutam i atrio-ventrikulyar to 'siq d a n o 'tib o q , 
ikki tarm oqqa q o rinchalar b o 'y la b tarqaluvchi o 'n g v a chap oyoqlarga 
b o 'lin a d i. Bu o y o q ch a la r P urkine to lalarin i hosil q ilib , q o rin ch a lar 
m iokardiga beradi.
A tipik m uskul tolalari funksional jih a td a n bir xil em as. Sinoatrial 
tugunning b ir n echa hujayralari haqiqiy p eysm ekrlar hisoblanadi, y a ’ni 
spontan o 'z -o 'z id a n harakat potensialini y uzaga chiqara oladi. Q olgan 
h u jayralar esa latent b o shqaruvchilarga kiradi.
H aqiqiy va latent peysm ekkerlarda ishga m iokardlardan q o 'z g 'a lis h
ritm larini hosil b o 'lish i bilan farq qiladi. Bu h u jayralar diastola vaqtida 
y u q o ri io n o 'tk a z u v c h a n lik x u s u s iy a tig a e g a b o 'lib , p e y s m e k k e r 
potensialini sekin diastolik depolyarizatsiyasi hosil b o 'lish ig a olib keladi.
263


Bu vaqtda m ahalliy tarqalm aydigan q o 'z g 'a lish vujudga keladi. H aqiqiy 
p eysm ekkerda latent p eyyem ekkerlarga nisbatan, b o 's a g 'a sohasi tezroq 
yetib boradi. Bu diastolik depolyarizatsiya sohasiga yetib borishi bilan, 
tarqaluvchi harakat potensiali y uzaga keladi.

Download 5,05 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   224   225   226   227   228   229   230   231   ...   434




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish